پديد آورندگان :
ميرمحمدي، فاطمه دانشگاه علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي تهران - دانشكده علوم رفتاري - گروه روانشناسي و آموزش كودكان استثنايي , پورمحمدرضا تجريشي، معصومه دانشگاه علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي تهران - دانشكده علوم رفتاري - مركز تحقيقات توانبخشي اعصاب اطفال - گروه روانشناسي و آموزش كودكان استثنايي , دولتشاهي، بهروز دانشگاه علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي تهران - دانشكده علوم رفتاري - گروه آموزشي روانشناسي باليني , بخشي، عنايت اله دانشگاه علوم توانبخشي و سلامت اجتماعي تهران - دانشكده علوم توانبخشي - گروه آمار زيستي و اپيدميولوژي
كليدواژه :
آسيب بينايي , حرمت خود , دانش آموز , درمان مبتني بر پذيرش و تعهد
چكيده فارسي :
اهداف دانش‌آموزان با آسيب بينايي به دليل مشكلاتي كه در دست‌يابي به مهارت‌هاي اجتماعي، جهت‌يابي و تحرك مستقلانه دارند نگرش منفي نسبت به توانايي‌هاي خود پيدا مي‌كنند. نگرش منفي اين افراد نسبت به نابينايي موجب مي‌شود آن‌ها در معرض خطر تنهايي، انزواي اجتماعي، افسردگي، اضطراب، كاهش اميد به زندگي، عدم مشاركت در فعاليت‌هاي گروهي و حمايت اجتماعي پايين قرار گيرند. كمبود يا فقدان مهارت‌هاي اجتماعي موجب كاهش پذيرش اجتماعي و احساس واقعي از خويشتن مي‌شود كه به نوبه خود، مي‌تواند حرمت‌ـ‌خود را در دانش‌آموزان با آسيب بينايي كاهش دهد. استفاده از مداخله درماني مناسب با هدف تأمين سلامت روان و ارتقاي حرمت‌ـ‌خود مي‌تواند از بروز بسياري از مشكلات روان‌شناختي در اين گروه از افراد جلوگيري كند. درمان مبتني بر پذيرش و تعهد يكي از رويكردهاي موج سوم رفتاردرماني است كه هدف آن كنترل مؤثر درد، رنج و تنش‌هايي است كه فرد در زندگي با آن‌ها مواجه مي‌شود و به فرد كمك مي‌كند به جاي تغيير شناخت، ارتباط روان‌شناختي خود را با افكار و احساسات افزايش دهد و سعي نمايد با محيط و اجتماع سازگار شود. هدف از انجام پژوهش حاضر تعيين اثربخشي درمان گروهي مبتني بر پذيرش و تعهد بر حرمت‌ـ‌خود دانش‌آموزان با آسيب بينايي در شهر تهران بود.
روش بررسي پژوهش حاضر يك مطالعه نيمه‌آزمايشي است كه در آن از طرح پيش‌آزمون پس‌آزمون با گروه كنترل به همراه پيگيري با فاصله زماني دوماهه استفاده شد. نمونه پژوهش شامل 28 دانش‌آموز دختر سنين 14 تا 20 سال بود كه از جامعه آماري دانش‌آموزان با آسيب بينايي شاغل به تحصيل در سال تحصيلي 99-1398 در مجتمع آموزشي شبانه‌روزي نابينايان نرجس انتخاب شدند. در شهر تهران، فقط يك مجتمع آموزشي دخترانه ويژه نابينايان وجود دارد و نمونه مطالعه‌شده به شيوه هدفمند با توجه به فرمول تعيين حجم نمونه و با احتمال ريزش (28 نفر) انتخاب شد. ابتدا 50 نفر از دانش‌آموزان پرسش‌نامه حرمت‌ـ‌خود كوپر اسميت را تكميل كردند و پس از نمره‌گذاري پرسش‌نامه‌ها، 28 دانش‌آموز كه نمره 23 يا پايين‌تر در پرسش‌نامه حرمت‌ـ‌خود كسب كردند انتخاب و پس از همتاسازي بر مبناي سن و پايه تحصيلي به صورت تصادفي در دو گروه آزمايش و كنترل جايگزين شدند. آزمودني‌هاي گروه آزمايش (در دو گروه فرعي 7 نفره) طي هشت جلسه 75 دقيقه‌اي (دو جلسه در هفته) درمان گروهي مبتني بر پذيرش و تعهد را دريافت كردند، در حالي كه گروه كنترل فقط در برنامههاي رايج در مركز شركت نمودند. پس از پايان جلسات درماني تمامي آزمودني‌ها و دو ماه پس از آن آزمودني‌هاي گروه آزمايش با استفاده از پرسش‌نامه حرمت‌ـ‌خود مجدداً مورد ارزيابي قرار گرفتند. داده‌هاي به‌دست‌آمده با استفاده از تحليل كوواريانس چندمتغيري و آزمون تي همبسته مورد تجزيه و تحليل قرار گرفت.
يافته‌ها نتايج تحليل كوواريانس چندمتغيري براي داده‌هاي حاصل از پرسش‌نامه حرمت‌ـ‌خود نشان داد شركت دانش‌آموزان دختر با آسيب بينايي در جلسات درمان گروهي مبتني بر پذيرش و تعهد موجب افزايش معني‌دار (0/001>P) حرمت‌ـ‌خود (عمومي، خانوادگي، اجتماعي، تحصيلي) شده است. در واقع، با توجه به ضرايب اتا مي‌توان نتيجه گرفت كه بر اساس داده‌هاي پرسش‌نامه، به ترتيب 71، 78، 78 و 72 درصد از تغييرات حرمت‌ـ‌خود (عمومي، خانوادگي، اجتماعي و تحصيلي) در دانش‌آموزان با آسيب بينايي با توجه به شركت آن‌ها در جلسات درمان گروهي مبتني بر پذيرش و تعهد قابل تبيين است. نتايج آزمون تي همبسته براي مقايسه حرمت‌ـ‌خود گروه آزمايش در موقعيت‌هاي پس‌آزمون و پيگيري نشان داد اثربخشي درمان گروهي مبتني بر پذيرش و تعهد بر حرمت‌ـ‌خود (عمومي، اجتماعي، خانوادگي و تحصيلي) در گروه آزمايش پس از دو ماه پيگيري، پايدار باقي مانده است (0/05 نتيجه‌گيري با توجه به يافته‌هاي پژوهش حاضر نتيجه گرفته مي‌شود كه درمان گروهي مبتني بر پذيرش و تعهد مي‌تواند در تنظيم و سياست‌گذاري برنامههاي آموزش دانش‌آموزان با آسيب بينايي استفاده شود. همچنين متخصصاني كه با اين گروه از افراد سروكار دارند مي‌توانند از اين رويكرد درماني به عنوان راهكاري عملي در جهت بهبود حرمت‌ـ‌خود و سازگاري خانوادگي، اجتماعي و تحصيلي در آن‌ها بهره‌مند شوند. افزون بر آن، گنجاندن اين برنامه در كنار آموزش برنامههاي توانمندسازي متداول مي‌تواند به ارتقاي حرمت‌ـ‌خود و افزايش عملكرد مثبت دانش‌آموزان با آسيب بينايي در حيطه‌هاي اجتماعي، تحصيلي و خانوادگي منجر شود و به آن‌ها كمك كند تا ياد بگيرند با استفاده از مهار افكار و احساسات خود از وخيم‌تر شدن مشكلات پيشگيري نمايند و بتوانند پس از پذيرش افكار و احساسات ناخوشايند خود، تغييرات رفتاري را بپذيرند.
چكيده لاتين :
Objective Students with visual impairments have built negative attitudes towards their abilities due to difficulties
in achieving social skills, orientation, and independent mobility. Their negative attitude towards
blindness puts them at high-risk developing loneliness, social isolation, depression, anxiety, decreased
life expentancy, no participation in group activities, and low levels of social support. Lack or no social skill
reduces social acceptance and real feeling about themselves, which in turn reduces self-esteem in students
with visual impaiments. Using appropriate therapeutic intervention with the aim of ensuring mental
health as well as promoting self-esteem can prevent many psychological problems in these people. The
acceptance and commitment therapy (ACT) is one of the third wave approaches to behavioral therapy
that aims to control effectively the pain, suffering and stress that a person faces in the life. The acceptance
and commitment therapy helps the person increases her psychological relations with herself and her feelings,
trying to adapt to the environment and community instead of changing her cognition. The present
study aimed to determine the effectiveness of the acceptance and commitment group therapy on selfesteem
of students with visual impairment in Tehran City.
Materials & Methods The present study was a quasi-experimental study in which a pretest-posttest design
with a control group used along with a two-month follow-up. The sample was consisted of twenty-eight
14-20 year old female students who was selected from the population of students with visual impairment
studying in the schooling year of 2019-2020 in Narjes day-and-night school for the blind individuals. In
Tehran, there is only one school for female blind students and the sample purposefully selected according
to the probability of sample’s dropout. At first, 50 students completed the Cooper Smith Self-Esteem
Questionnaire (CSSEQ) and after scoring the CSSEQ, twenty-eigth students selected according to receiving
a score of 23 or lower in the CSSEQ. All subjects matched based on their age and grade, then randomly
assigned to the experimental and the control group. The experimental group (two subgroups consisted
of seven people in each) participated in eight therapeutic sessions (twice a week and 75 minutes for per
session) and received the acceptance and commitment group therapy while the control group participated
only in the mainstream programs at the school. At the end of the therapeutic sessions all subjects
completed the CSSEQ again and the experimental group completed CSSEQ after two months follow-up.
The multiple analysis of covariance (MANCOVA) used for analyzing the obtained data. Furthermore, for
comparing the posttest and follow-up situations in the experimental group the related t-test used.
Results The results of multiple analysis of covariance for the data obtained from the self-esteem questionnaire
showed that the participation of female students with visual impairment in the acceptance
and commitment group therapy sessions led to significant increase (P<0.001) in self-esteem (general,
family, social, and educational) of them. In fact, according to Eta quotient, 71%, 78%, 78%, and 72% of variation in self-esteem (general, family, social, and educational respectively) of the experimental
group can be explained by participating in the acceptance and commitment group therapy sessions.
The results of the related t-test for comparing the self-esteem of the experimental group in post test and
follow-up situations showed that the effectiveness of group therapy based on acceptance and commitment
has been lasted on the self-esteem (general, family, social, and educational) of the experimental
group after two months follow-up later (P>0.05).
Conclusion We conclude according to the findings of the present study that the acceptance and commitment
group therapy can use for planning and policy making instructional courses suitable for students
with visual impairments. Furthermore, the specialists who are working with these children can use the
ACT as a practical technique for improving self-esteem and the adaptation in many areas such as family,
social and educational areas in students with visual impaiments. Additionally, the ACT recommend improving
self-esteem and positive performance of students with visual impairment in social, educational
and family areas along side the routin instructional couses. However, the acceptance and commitment
group therapy helps the students with visual impairment know how to control their thoughts and feelings
in order to prevent problems from getting worse. This therapeutic method helpls them to accept
their behavioral changes through accepting the unpleasant thoughts and feelings.
