واكاوي مقايسه اي رخدادهاي فرين برفي ايران با تأكيد بر موقعيت تاوه قطبي و الگوهاي پيوندازدور

رخداد فرين برفي كه ممكن است در هر زماني از دوره سرد سال رخ دهد، اثرات اقتصادي و اجتماعي مهمي را به همراه دارد. بنابراين، پيامدهاي اقتصادي و اجتماعي ناشي از اين رخدادها، اهميت شناسايي سازوكارهاي همديدي مرتبط با رخدادهاي فرين برفي را آشكار ميسازد. بهمنظور دستيابي به اين هدف، با استفاده از دادههاي روزانه بارش و دماي ايران در دوره آماري 2016-1951 و براساس معيارهاي چندگانه، دو دوره سه-روزه رخداد فرين برفي ايران در دورههاي 9-7 فوريه 1972 و 4-2 فوريه 1988، شناسايي شد. پس از انتخاب نمونهها، واكاوي آماري نمايههاي پيوندازدور انجام شد و سپس، با استفاده از دادههاي بازواكاوي NCEP-NCAR، به ترسيم الگوهاي تركيبي از وضعيت سطح زمين و وردسپهر زيرين، مياني و زِبرين بهشكل ميانگين سه-روزه پرداخته شد. نتايج بهدستآمده از واكاوي نمايههاي پيوندازدور و مطابقت آنها با الگوهاي همديدي، نشانگر ضعيفشدن تاوه قطبي وردسپهري و تقسيمشدن آن بهشكل چند مركز در دورههاي رخداد فرين برفي مورد بررسي است. در رخداد 9-7 فوريه 1972، گرچه اين مراكز بهسمت عرضهاي مياني جابهجا شدهاند ولي بهطور كامل از منطقه شمالگان دور نشده و تا اندازهاي موقعيت خود را در اين منطقه حفظ كردهاند. در رخداد 4-2 فوريه 1988، مراكز تاوه، جابهجايي استواسوي بيشتري به عرضهاي مياني نشان دادهاند كه پديدار شدن فازهاي منفي NAM و AO نيز نمايانگر چنين وضعيتي است. بههرحال، در هر دو رخداد، مركز قوي و اصلي تاوه قطبي وردسپهري، در نيمكره شرقي و بنابراين در موقعيتي نزديك به ايران قرار داشته است. ضعيفشدن رودباد جنبحاره در نيمكره شرقي و بهويژه در محدوده درياي مديترانه، سبب انتقال زبانه‌هايي از تاوايي پتانسيل بهسمت عرضهاي مياني شده است. پيشروي استواسوي اين زبانهها، شكلگيري ناوههاي ارتفاعي را در مناطق غربي و شرقي درياي مديترانه سبب شده كه همراه با پشته پرارتفاع ميان آنها، به شكلگيري الگوهاي بندال امگا و شارش شكافتهشده بهترتيب در رخدادهاي فوريه 1972 و 1988 در اين محدوده جغرافيايي منجر شده است. مرز جنوبي پيشروي ناوهها را پربند معرّف لبه تاوه با ارتفاع 552 ژئوپتانسيل دكامتر مشخص كرده كه تا نيمه جنوبي ايران امتداد داشته است و در دوره رخداد فرين فوريه 1972 در مقايسه با الگوي مربوطبه رخداد فرين فوريه 1988، پيشروي استواسوي بيشتري به عرضهاي مياني و درنتيجه، بر فراز ايران داشته است.