استفاده از تجزيه همبستگي كانوني براي بهبود عملكرد دانه ژنوتيپ‌هاي گندم از طريق گزينش غير مستقيم تحت شرايط ديم

Use of canonical correlation analysis to improve grain yield of wheat genotypes through indirect selection under rainfed conditions

به منظور بررسي ارتباط بين خصوصيات زراعي و فيزيولوژيكي ژنوتيپ‌هاي گندم پژوهشي با 24 ژنوتيپ در قالب طرح بلوك‌هاي كامل تصادفي با چهار تكرار در سال‌هاي زراعي 98 -1397 و 99-1398 تحت شرايط ديم انجام شد. صفات سرعت فتوسنتز، سرعت تعرق، هدايت روزنه اي، Co2 زير روزنه اي، هدايت مزوفيلي، روز تا سنبله دهي، روز تا رسيدگي فيزيولوژيك، ارتفاع گياه، وزن هزار دانه و عملكرد دانه در طول فصل رشد اندازه گيري شدند. تجزيه همبستگي ساده ارتباط معني‌داري بين عملكرد و صفات فيزيولوژيك در طي دو سال آزمايش نشان داد. تجزيه همبستگي كانوني نيز بين متغيرهاي صفات فيزيولوژيك و صفات زراعي يك همبستگي كانوني معني دار در سال اول (r=0.64) و سال دوم (r=0.64) آزمايش نشان داد. همبستگي صفات با متغيرهاي كانوني خود و متغيرهاي كانوني مقابل در طي دو سال آزمايش نشان داد، تمامي صفات فيزيولوژيك رابطه مثبت و معني‌داري با يكديگر و متغيرهاي كانوني مقابلشان دارند. رابطه روز تا سنبله‌دهي با صفات زراعي و فيزيولوژيك در هر دوسال آزمايش منفي و معني‌دار بود ولي نتايج نشان دهنده رابطه مثبت و معني‌دار عملكرد دانه با صفات زراعي و فيزيولوژيك طي دوسال آزمايش بود. همچنين در سال دوم آزمايش، رابطه صفت ارتفاع بوته با صفات زراعي و فيزيولوژيك مثبت و معني دار ارزيابي شد. از اين رو مي-توان ژنوتيپ‌هايي با دوره رشدي كوتاه‌تر و دوره پرشدن طولاني‌تر دانه‌ را براي حصول حداكثر عملكرد تحت شرايط ديم توصيه كرد

In order to investigate the relationship between agronomic and physiological characteristics of wheat genotypes, a research was conducted with 24 genotypes based on randomized complete blocks design with four replications in the 2018-19 and 2019-20 crop seasons under dryland conditions. Photosynthesis rate, transpiration rate, stomatal conductance, intercellular CO2 concentration, mesophyll conductance, days to heading, days to physiological maturity, plant height, 1000-kernel weight and grain yield were measured during the growing season. Simple correlation analysis showed significant relationship between yield and physiological traits during the two years of the experiment, Also, canonical correlation analysis between physiological traits and agronomic traits showed a significant canonical correlation in the first year (r = 0.64) and the second year (r = 0.64). Correlation of traits with their canonical variables and the opposite canonical variables during two years of experiment showed that all physiological traits have a positive and significant relationship with each other and their canonical variables. The relationship between days to heading with the agronomic and physiological traits was negative and significant over the two years of experiment, but the results showed a positive and significant relationship between grain yield with the agronomic and physiological traits during the two years of the experiment. Also, in the second year of the experiment, the relationship between plant height and the agronomic and physiological traits was assessed as positive and significant. Therefore, genotypes with a shorter growth period and a longer grain-filling period can be recommended for obtaining maximum grain yield under dryland conditions.