بررسي تنوع ژنتيكي لاين‌هاي نخود تيپ دسي در شرايط ديم

Genetic Diversity of Desi type chickpea genotypes, under dryland condition

حبوبات بعد از غلات، دومين منبع غذايي مهم براي انسان بوده و به عنوان يك مكمل غذايي با ارزش پروتئيني بالا محسوب مي‌‌شوند. نخود در بين حبوبات هم از نظر سطح زير كشت و هم از نظر توليد در درجه اول اهميت قرار دارد. با اين وجود عملكرد آن پايين است و يك شكاف بين عملكرد بالقوه و عملكرد واقعي آن وجود دارد. بنابراين، به منظور دستيابي به ژنوتيپ‌هاي نخود پر محصول‌تر و داراي صفات مطلوب زراعي، تنوع ژنتيكي 40 ژنوتيپ نخود دسي (از منشاء ايكريسات) همراه با شاهدهاي كاكا و پيروز به مدت دو سال زراعي 1398-1397 و 1399-1398 در ايستگاه تحقيقاتي موسسه تحقيقاتي ديم مراغه در قالب طرح بلوك كامل تصادفي با دو تكرار مورد بررسي قرار گرفتند. نتايج واريانس مركب نشان داد كه بين اختلاف ژنوتيپ‌هاي مورد بررسي از نظر صفات عملكرد، وزن صد دانه، تعداد غلاف در بوته و تعداد شاخه اصلي در سطح 1 درصد و از نظر صفات ارتفاع بوته در سطح 5 درصد معني‌دار بود. وراثت پذيري بالايي براي صفات تعداد غلاف در بوته (90/0) و تعداد شاخه اصلي (85/0) مشاهده شد. تجزيه خوشه‌اي ژنوتيپ‌ها را در چهار گروه طبقه‌بندي كرد. از نظر صفات عملكرد، وزن صد دانه، بيوماس و تعداد شاخه اصلي، گروه 4 و براي تعداد غلاف در بوته و ارتفاع بوته گروه 2 از ويژگي‌هاي مطلوب برخوردار بودند. با توجه به نتايج تجزيه به عامل‌ها، چهار عامل اول مجموعا 22/71 درصد از كل تغييرات را توجيه كردند. مي‌توان عامل اول را عملكرد و عامل دوم را اجزاي عملكرد نام گذاري كرد. با توجه به نتايج، ژنوتيپ‌هاي ICCV 16116، ICCV 08102، ICCV 13107، ICCX-110054-F3-BP-P30-BP، ICCX-110050-F3-BP-P1-BP و ICCX-110050-F3-P28-BP برتر بوده و مي‌توانند در جهت نيل به حداكثر عملكرد و ساير صفات مطلوب زراعي در برنامه‌هاي اصلاحي نخود را مورد استفاده قرار گيرند

Legumes are a second important food source for humans and a valuable supplement with high protein quality. Chickpea has the highest harvested area and yields within legumes. However, the yield of chickpea is low and there is a gap between the expected and observed yield of this crop. In order to access high yielded genotypes with suitable agronomic characteristics, genetic diversity of 40 ICRISAT originated desi chickpea genotypes and two check varieties (Kaka and Pirouz) were evaluated in complete block design with two replications in dryland agricultural research institute in Maraghe station during 2017-2018 and 2018-2019. Agronomic traits were recorded. Combined analysis results showed that there were significant differences between genotypes at 1% for yield, 100sw, pod number in plant and main branch numbers. For plant height at 5%. High heritability was observed for pod number in the plant (0.90) and main branch number (0.85). Cluster analysis categorized genotypes into 4 groups. Group 4 had desirable characteristics for yield, 100SW, biomass and main branch numbers. Group 2 was desirable for plant height and pod number in the plant. Principal component analysis results showed that the first four PCs explained the 71.22% of differences. The first and second PCs could be named yield and yield attributes. Results showed that ICCV 16116, ICCV 08102, ICCV 13107, ICCX-110054-F3-BP-P30-BP, ICCX-110050-F3-BP-P1-BP and ICCX-110050-F3-P28-BP were suitable to use as parents in chickpea breeding programs to access high yielded genotypes.