كليدواژه :
شاهنامه , بايستن , افعال ضميرساخت , فعل تمنايي شرطي
چكيده فارسي :
هرچند سال هاي بسياري از آغاز تصحيح انتقادي شاهنامه مي گذرد، هنوز تا رسيدن به نهايت آن راهي طولاني در پيش است. حجم بسيار اين اثر سترگ و تنوع فراوان موضوعات مطرح شده در آن، در كنار كهنگي زبان، ايجاب مي كند كه به رغم تلاش هايي كه تاكنون در اين راه صورت گرفته و تصحيح هاي ارزشمندي كه به همت و صرف عمر بسيار فراهم آمده، همچنان داستان به داستان، بيت به بيت، و واژه به واژه اين اثر هدف بازنگري و دقت نظر قرار گيرد و محققان با تخصص ها و رويكردهاي گوناگون به آن بپردازند، تا هرچه بيشتر، صورت نهايي، كه شبيه ترين صورت به سروده شاعر است، به دست آيد. در اين نوشتار، از ديدگاه دستوري به چند بيت شاهنامه از بخش هاي مختلف آن پرداخته شده است. وجه اشتراك اين ابيات، وجود افعال تمنايي شرطي در آنهاست. در بخش نخست، افعال ضميرساخت در شاهنامه، در بخش دوم فعل تمنايي نادري كه تكواژ تمنايي در آن به صورت «يي» ظاهر شده و در بخش سوم صورت تمنايي فعل بايستن، كه به دليل ضرورت متمم ضميري، ساختي خاص را نشان مي دهد، با سنجش ضبط هاي دستنويس ها و تحليل قرايت هاي پيشين، بررسي و واكاوي شده اند. در مورد فعل ضميرساخت، همه جا صورت مختوم به «تي» پيشنهاد شده و در دو مورد ديگر، با استفاده از ضبط هاي دستنويس ها و تكيه بر نكات دستوري، بر صحت قرايت هايي كه پيش از چاپ خالقي مطلق وجود داشته اند، تاكيد شده است.
چكيده لاتين :
Although many years have passed since its inception, the critical correction of Shahnameh, as one of the greatest literary and epic works of Iran and the world, has a long way to go. The vast volume of this great work and the wide variety of the issues presented in it, alongside its language antiquity, require that in order to reach as close as possible to the poet’s original creation, all the stories, verses and words of it be reviewed and reexamined and scholars with various specialties and approaches comment on its various aspects. From the grammatical pint of view, this article discusses some verses from different parts of Shahnameh. The commonality of these verses is in their optative verbs. In the first part, the pronoun-constructed verbs of Shahnameh are discussed. The second part introduces a rare verb construction in which the optative morpheme of the third person singular is ‘iyi’. The last part is about the optative form of bāyistan “have to, must” which requires an enclitic pronoun complement in some of its constructions. These parts were studied and analyzed by measuring the recordings of the manuscripts and by analyzing the previous readings. In the case of pronoun-constructed verbs, the form ending in ‘ti’ was suggested everywhere, and in the other two cases, based on the manuscript recordings and relying on grammatical points, the correctness of the readings presented before the publication by Khaleghi Motlagh, was emphasized.
