كليدواژه :
ادب زباني , ادبيات تعليمي , نقد زبان شناختي , قابوسنامه , براون و لوينسون
چكيده فارسي :
ادب زباني پديده اي است كه معمولا در تعامل روزمره رعايت مي شود و چگونگي استفاده از زبان را براي مديريت روابط بينافردي سخنگويان نشان مي دهد. قابوسنامه از آثار مهم ادب تعليمي فارسي است كه عنصرالمعالي آن را در چهل وچهار باب، به قصد تربيت فرزندش گيلان شاه و آموختن آداب اجتماعي، دانش ها و فنون لازم براي زندگي، حكومت، مملكت داري و...، تاليف كرده است. ايرانيان از ديرباز اين كتاب را به دليل ارزش تعليمي و تربيتي آن گرامي داشته و از حكايات آن براي تربيت فرزندان استفاده كرده-اند. در اين مقاله، بازنمود ادب زباني در قابوسنامه با استفاده از نظريه ادب براون و لوينسون بررسي شده است. يافته ها نشان داد كه در قابوسنامه ادب به صورت پديده اي اجتماعي و فرهنگي مفهوم سازي شده كه حاصل تعامل سازنده افراد و داراي ابعاد فكري، بياني و رفتاري است. در بعد فكري، مخاطب-انديشي و سنجش بافت موقعيتي و تامل در سخن و دلالت ها و تاثيرات مختلف آن؛ در بعد زباني و بياني، موازين سخنوري و آداب و احوال سخن؛ و در بعد رفتاري، كنش هاي معنادار يا تاثيرگذار منفي و مثبت در ادب زباني معرفي و تبيين شده است. در اين مقاله، از ميان موارد بسياري كه با رويكرد كاربردشناختي زبان و نظريه براون و لوينسون به روش توصيفي تحليلي در قابوسنامه بررسي شد، 27 نمونه ارايه شده است. ازنظر مولف قابوسنامه، كنش هاي طرفين گفت وگو مي تواند سبب حفظ يا تهديد وجهه گوينده و مخاطب شود؛ بنابراين، او راهبردهايي را براي دفاع از وجهه طرفين يا ارتقاء آن پيشنهاد كرده است. مي توان قابوسنامه را از كهن ترين متون ادب فارسي دانست كه به زبان بدن و لزوم استفاده درست از آن در تعامل زباني و روابط بينافردي اشاره كرده است.
چكيده لاتين :
Linguistic politeness is a phenomenon that is usually observed in everyday human interaction and shows how to use language to manage the interpersonal relationships of speakers. Qabousnameh is one of the most important texts of Persian didactic literature, which Onsor Al-Ma’āli wrote in forty-four chapters, with the aim of educating his son, Gilanshah, and his learning about social etiquette, knowledge, and techniques necessary for life, government, statehood, etc. Iranians have long cherished this book because of its didactic value and have used its anecdotes for educating their children. In this article the representation of linguistic politeness in Qabousnameh was studied using the politeness theory of Brown and Levinson. The findings showed that politeness was conceptualized as a social and cultural phenomenon in Qaboosnameh, which is the result of constructive interaction of individuals with mental, expressive and behavioral dimensions: in the mental dimension, consideration of audience and measuring the contextual situation and reflection on speech and its various meanings and effects; in the linguistic and expressive dimension, the standards of eloquence and the etiquette of speech; and in the behavioral dimension, the significant or influential negative and positive speech acts in language politeness were introduced and explained. In this paper, out of many cases that were studied in Qabousnameh, 27 examples were presented using the descriptive-analytical method and the pragmatic approach to the Brown and Levinson theory. According to the author of Qabousnameh, speech acts of the parties to the dialogue can save or threaten the face of the speaker and the audience; therefore, he proposed strategies to save or promote the face of the parties. Qabousnameh can be considered as one of the oldest texts in Persian literature, which mentions body language and the need for its proper use in linguistic interaction and interpersonal relationships.
