علم خدا از ديدگاه ابن سينا و دانس اسكوتس

God’s knowledge, According to Avicenna and Duns Scotus’ Points of View

بحث از صفات الهي از جمله مباحث مهم در فلسفه و الهيات است در ميان صفات الهي صفت «علم» همواره از توجه بيشتري برخوردار بوده‌‌است، چراكه در تبيين بسياري از مسائل كلامي تأثير ويژه‌‌اي داشته است. شيخ الرئيس ابن سينا و دانس اسكوتس نماينده ي دو ديدگاه اساسي درباره علمِ حق تعالي در دو سنت فلسفي اسلامي و مسيحي اند كه در اين تحقيق مورد مطالعه و مقايسه قرار گرفته اند. ما در اين مقاله ضمن برشمردن وجوه مشترك اين دو فيلسوف نامدار در مساله علم؛ همچون اعتقاد به وجود صور موجودات در علم الهي قبل ازخلقت واقعي آنها، لحاظ نكردن صور مـعقول يا مـُثل افـلاطوني به‌مثابۀ موجوداتي مفارق، و اينكه خـدا‌ در‌ امـر خـلقت عـالَم و انسان، غرضي خارج از ذات خويش ندارد و آفرينش صرفاً ناشي از عشق خدا به ذات خويش است به تشريح تـفاوت اصـلي ديدگاه اين دو فيلسوف در مساله ي علم الهي كه‌ فاعل بالقصد دانستن پروردگار از نظر اسكوتس، و فاعلِ‌ بالعنايه‌ دانستن خدا از نظر ابن سينا ضـمن توجيه خلقت برمبناي فـيض يا صدور است.

Discussion about the divine attributes has a long term history in theology and philosophy. Among all of the divine attributes, “knowledge” has received more attention because of its effectiveness in determining all of the verbal issues related to interpretation of this divine specification. Avicenna and Duns Scotus are representatives of the two main theories about the Gos’d knowledge among the Islamic and Christian philosophers whom I have studies and compared in this research. The main difference between these two philosophers in divine knowledge can be recorded as Scotus’ God is a purposeful actor (fa’el-e bel-qasd), however, Avicenna introduces the God as the wise and single-minded actor (fa’el-e-bel-enayah) justifying the creation based on the grace. While there is this big difference, there are many similarities between these two opinions; such as, both of them consider God as a cause for creation. Both believe in existence of creatures in divine knowledge before their real creation without considering reasonable forms or platonic parables as separated creatures. Both of them believe that God has no other purpose except for his essence for creation of universe or human.