علل شكوفايي هنر چند فرهنگي در نقاشي‌هاي ديواري دوران فاطمي

The Reasons for the Flourishing of Multicultural Art in the Fatimid Murals

با گسترش اسلام، شبكه گسترده‌ ارتباطي از راه‌هاي دريايي و زميني شكل گرفت و از اين رو تعاملات بينا‌فرهنگي در سرزمين‌هاي اسلامي افزايش چشمگيري يافت؛ به‌ويژه در منطقه مديترانه كه سه قاره آسيا، آفريقا و اروپا به هم مي­پيوندند. با تسلط فاطميان (297-567 هـ. ق) بر بخش بزرگي از منطقه مديترانه، اين تعاملات بينا‌فرهنگي در هنر، رشد چشمگيري يافت تا آنجا كه نقاشي‌هاي ديواري فاطميان، حضور همزمان فرهنگ‌ها و قوميت‌هاي گوناگون در اين عرصه هنري را بازتاب مي‌دهد. هدف اين پژوهش نيز يافتن علل رشد هنر چند فرهنگي در نقاشي­هاي ديواري اين دوران است. روش توصيفي - تحليلي براي نگارش و مطالعه اسنادي براي گردآوري داده­ها اين تحقيق نظري استفاده شده است. همچنين رويكرد زمينه‌گرايي بستر مناسبي فراهم مي‌سازد تا با تحليل زمينه‌هاي سياسي، مذهبي و اقتصادي تاريخ فاطمي، علل رشد اين فعاليت­هاي هنري روشن شود زيرا در رويكرد زمينه­گرايي، آثار هنري اشيايي عميقاً تاريخي هستند كه خارج از بستر اجتماعي و تاريخي ارزش و معنايي ندارند. نتايج تحقيق حاضر نشان مي­دهد عواملي چون رونق اقتصادي، امنيت پايدار، افزايش تعاملات خارجي، تسامح ديني و حمايت از شيعيان، رشد هنر چند فرهنگي در نقاشي­هاي ديواري فاطمي را سبب شد و فعاليت نقاشاني از عراق، بيزانس و ارمنيان را در سرزمين­هاي فاطمي هموار ساخت.

The spread of Islam from the Arabian Peninsula to the east and west had a great impact on the region's communications; Thus, the intercultural and multicultural feature is one of the main features of Islamic art, especially in the Mediterranean area, where the three continents of Asia including Europe and Africa are connected by Mediterranean Sea. The Shiite Fatimid Caliphate (297-567 A.H) that ruled parts of southern Italy, northern Africa, the Levant and parts of Saudi Arabia for more than two and a half centuries is one of the best examples of intercultural and multicultural interaction in the history of Islamic art. Although the geographical feature of the Fatimids provided the basis for the growth of the multicultural character of their murals, such a profound transformation required other causes and reasons as well. Descriptive-analytical method for writing and library study has been used to collect data in this theoretical research. Contextualism also provides a good framework for analyzing works of art in their historical context. The outcome of this research clarifies those schools and techniques of different cultures, sects and races that were present simultaneously in the Fatimid lands. Instead of indigenous opportunities of Mediterranean region, the flourishing multicultural art of the Fatimid murals was derived from political transition, freedom of religion, backing Shia Muslims and economic growth of the era which provided fertile ground for foreign painters from Iraq, the Byzantium Empire and the Armenians.