مطالعۀ تأثير نگاره‌هاي عاشورايي نسخ چاپ سنگي كليات جودي بر كاشي‌هاي تكيه معاون‌ الملك

Reviewing the Effects of Lithographic Ashura Paintings of Judi Collection on the Tilework of Tekyeh Moaven al-Molk

نسخه­ هاي چاپ سنگي مذهبي، يكي از رايج­ترين كتب دوران قاجار، ارتباط تنگاتنگي با فرهنگ مردم پيدا كرده و بر ساير هنرها نيز تأثيرگذار بوده است. در اين راستا، پژوهش حاضر، سعي دارد، مسئله تأثير نگاره­هاي عاشورايي و يكي از مؤثرترين تصاوير كتب چاپ سنگي (كليات جودي) بر كاشي‌نگاره‌هاي تكيه معاون‌الملك را مورد مطالعه و تحليل قرار دهد. هدف پژوهش، بازشناسي نگاره­هاي عاشورايي نسخ كليات جودي، مرتبط با كاشي‌هاي تكيه معاون­ الملك و تحليل تصويري آن است. روش پژوهش: توصيفي تحليلي از نوع كتابخانه ­اي اسنادي است كه با مطالعه نسخ چاپ سنگي موجود در كتابخانه ملي و كاشي‌نگاره‌هاي تكيه معاون ­الملك با موضوع عاشورا صورت گرفته است. نتيجه ­گيري: نگاره­هاي عاشورايي كاشي‌هاي تكيه معاون­الملك از تصاوير نسخ چاپ سنگي از جمله طوفان ­البكاء، اسرار ­الشهاده، مجالس ­المتقين و كليات جودي بهره برده است. اين اثرپذيري در نسخ كليات جودي بيش از ساير كتب چاپ سنگي مشاهده مي‌شود. تأثير نه تنها در موضوع، بلكه در شيوه طراحي نيز بارز است. شباهت‌ها در انتخاب صحنه­ ها و پيكره­ ها، روايتگري تاريخي و مذهبي، پرداخت تصويري، تركيب‌بندي و خط گذاري‌هاي بيانگر ديده مي‌شود. پس­ زمينه­ ها در كاشي نگاره‌ها بيشتر مورد توجه بوده و طراحي زنان در اين بنا مشهود است. البته در نسخ كليات جودي، زنان بيش از ساير نسخ، در صحنه ­ها حضور دارند. بيان مفاهيم پايداري و برتري نيروي خير بر شر و توجه به عملكرد ياران اولياء از جمله مفاهيم ارزشمندي است كه با عناصر تجسمي و تأثير تركيب‌بندي­ هاي متنوع شاخص شده است.

The lithographic religious books as one of the most prevalent books in the Qajar period, are closely related to the public culture and also influenced other artworks. In this regard, the present study aims to review the impacts of Ashura paintings of one of the most effective lithographic books (i.e., Judi collection) on the tilework of Tekyeh Moaven al-Molk. Methodology: This analytical-descriptive study utilizes a documentary-library method involving the study of lithographic manuscripts available in the National Library of I.R.Iran along with the tilework of Tekyeh Moaven al-Molk with the theme of Ashura. Conclusion: Ashura paintings on the Tekyeh Moaven al-Molk tiles have been inspired by lithographic images found in such books as Toofan Al-Beka’, Asrar Al-Shahada, Majalis Al-Muttaghin, and Judy Collection. This inspiration is seen more in Judi Collection than in other lithographic books. This inspiration is evident not only in the subject matter but also in the design styles. The similarities include the same elements in the selection of scenes and figures, religious and historical narrations, visual presentations, layout, and lines of shapes and interior surfaces. The background is more important in tilework and the presence of women is remarkable in the paintings of the building’s tiles. Indeed, the quantity of women in the paintings of the Judi collection is more than in other manuscripts. The concepts of resistance, the superiority of good over evil, and the companions of uwliya (saint figures) are significant in these works.