تعيين محتوي، منشاء‌يابي و ارزيابي خطر سلامت تركيبات پلي‌كلره بي‌فنيل (PCBs) در خاك سطحي برخي كاربري‌هاي مناطق شمالي، شرقي و غربي شهر تهران

Analysis, source identification and health risk assessment of polychlorinated biphenyls (PCBs) in surface soils from different land types of northern, eastern and western parts of city of Tehran, Iran

زمينه و هدف: بي­فنيل‌هاي چندكلره (PCBs) در زمره تركيبات آلي ديرپا با قابليت تجمع‌زيستي، پايداري در محيط و تاثير بر سلامت انسان و محيط هستند. از اين‌رو، اين مطالعه با هدف شناسايي، تعيين مقادير، منشاء‌يابي و ارزيابي خطر سلامت PCBها در نمونه‌هاي خاك سطحي برخي از انواع زمين در مناطق شمالي، شرقي و غربي شهر تهران در سال 1398 انجام شد. مواد و روش ­ها: در اين پژوهش توصيفي-مقطعي، در مجموع 45 نمونه خاك سطحي از 15 ايستگاه نمونه‌برداري واقع در مناطق تجاري، مسكوني، آموزشي-فرهنگي، فضاي سبز شهري و حاشيه خيابان جمع‌آوري شد و پس از استخراج آناليت‌ها، از روش كروماتوگرافي گازي-طيف‌سنجي جرمي (GC-MS) براي شناسايي و تعيين محتوي تركيبات PCB در نمونه‌ها استفاده شد. پردازش آماري نتايج نيز با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد. يافته­ ها: نتايج بيان‌گر شناسايي 13 تركيب PCB در نمونه‌هاي خاك بود. از طرفي، كمينه، بيشينه و ميانگين غلظت مجموع PCBها به‌ترتيب برابر با 0/031، 23/1 و 6/77 ميكروگرم در كيلوگرم بود. همچنين، با توجه به نتايج آزمون تحليل عاملي (PCA) و سهم زياد غلظت همولوگ‌هاي سبك از كل غلظت PCBهاي شناسايي شده در نمونه‌ها، وجود تركيبات PCB در نمونه‌ها را احتمالاً مي‌توان با فرآيند احتراق تركيبات حاوي اتم كلر مرتبط دانست. مقادير فاكتور سرطان‌زايي ناشي از قرار گرفتن در معرض 189PCB به‌عنوان تنها تركيب PCB شناسايي شده واجد عامل هم ارزي سميت (TEF)، نشان داد كه مواجهه با خاك آلوده، منجر به "سرطان‌زايي خيلي كم" ناشي از مواجهه با اين همولوگ خواهد شد. نتيجه ­گيري: به‌طور كلي، با توجه به مخاطره سلامت ناشي از قرار گرفتن در معرض تركيبات PCB، نسبت به شناسايي، تعيين محتوي، منشاء‌يابي و نظارت منظم و دوره‌اي اين تركيبات در محيط‌هاي مختلف به‌ويژه آب و خاك و تلاش براي كنترل منابع توليد آن‌ها به منظور حفظ سلامت محيط و شهروندان توصيه مي‌شود.

Polychlorinated biphenyls (PCBs) are a group of persistent organic pollutants that due to their characteristics including bioaccumulation potential and persistence in the environment; can pose adverse effects on human and environmental health. Therefore, this study was performed to analysis, source identification and health risk assessment of PCBs in surface soil samples collected from some land types of northern, eastern and western parts of city of Tehran in 2019. Materials & Methods: In this descriptive cross-sectional study, a total of 45 surface soil samples were collected from 15 sampling sites including business districts, residential areas, cultural and educational areas, public green space and roadside. After extraction of analytes, the gas chromatography/mass spectrometry (GC–MS) method was used to determination of PCBs in the soil specimens. All statistical analyses were performed using the SPSS software. Results: Based on the results obtained, 13 congeners of PCBs were detected in the analyzed soil samples. Also, the minimum, maximum and mean concentrations of ∑13PCBs (µg/kg) were 0.031, 23.1 and 6.77, respectively. Moreover, the results of principal component analysis (PCA) and significant distribution of low molecular weight homologues of PCBs in the analyzed soil samples indicated that the presence of PCB compounds in the soil samples would be connected with combustion processes in the soil. Besides, since among the detected PCBs, the TEF values only established for PCB189, therefore, exposure to contaminated soil with this congener could be lead to a "very low level of carcinogenic risk". Conclusion: Given that PCBs have adverse effects on the environment and human health, detection, content determination, source identification and periodic monitoring of these compounds in different mediums especially water and soil for human and environmental health maintenance are recommended