مقايسه نظرية آشنايي راسل و نظرية علم حضوري ملاصدرا

Comparison of Russell's Theory of “Knowledge by Acquaintance” and Molla Sadra's Theory of Knowledge by Presence

نظرية علم حضوري جايگاه ويژه ­اي را در نظام صدرايي به خود اختصاص داده است. علم حضوري هم يك نظريه در حوزة معرفت شناسي فلسفة صدرا است و هم نظريه­ اي است براي تبيين خودآگاهي. تأمل بر اين نظرية مهم، بي­درنگ ما را متوجه ماهيت پيچيده و رازآميز آن خواهد كرد. نوشتار حاضر بر آن است تا در قالب نگرشي مقايسه ­اي بين اين نظريه و يكي از مهم­ترين نظريه ­هاي خودآگاهي در فلسفة تحليلي، يعني نظرية آشنايي، با زباني روشن ­تر يك بازخواني دقيق و شفاف از آن ارائه كند. نظرية آشنايي راسل در نگاه نخست يكي از شبيه ­ترين نظريه ­ها به نظرية صدرا است. ويژگي­هايي هم­چون شرط حضور، بي­ واسطگي، خطاناپذيري و از اين قبيل، نمونه­ هايي از همسويي­ اين دو نظريه­ اند. اما بحث اتحاد عالم و معلوم در نظرية صدرا نقطة جدايي اين دو نظريه است و در حقيقت جايي است كه ادعاي قرابت ميان اين دو را با چالش جدي مواجه خواهد كرد. در نهايت شايد با قدري تسامح بتوان گفت نظرية راسل تصويري ابتدايي و تكميل نشده از نظرية صدرا است. ضمن اين­كه بايد توجه داشت كه فهم اين دو نظريه در بستر نظام فلسفي متفاوت اين دو فيلسوف- يعني اصالت وجود صدرا و مبناگرايي معرفتي راسل- ادعاي قرابت عميق بين اين دو نظريه را مشكل­ تر مي‌سازد.

The theory of “knowledge by presence” has a special place in the Sadra system. “Knowledge by presence” is both a theory of knowledge in Sadra's philosophy and a theory for explaining self-knowledge. Reflecting on this important theory will immediately make us realize its complex and mysterious nature. The present paper intends to provide an accurate and clear reading of this theory in a clearer language in the form of a comparative approach between this theory and one of the most important theories of self-knowledge in the analytic philosophy, namely the theory of “Knowledge by acquaintance”. At first glance, Russell's theory of “Knowledge by acquaintance” is one of the most similar to Sadra's theory. Such characteristics as the condition of presence, immediacy, and infallibility are examples of the similarity of these two theories. But the discussion of “unity of the knower and the known” in Sadra's theory is the point of separation between the two theories, and in fact, it is a place that will seriously challenge the claim of closeness between these theories. Finally, perhaps with some tolerance, Russell's theory is a primitive and incomplete picture of Sadra's theory. Furthermore, it should be noted that understanding these two theories in the context of the different philosophical systems of these two philosophers -namely Sadra's theory of Unity and originality of existence and Russel's theory of Knowledge by Acquaintance- makes it more difficult to claim the deep closeness between these two theories.