مروري بر پژوهش‌ها و كاربرد كودهاي زيستي در زراعت گندم در ايران

گندم ماده اصلي در سبد غذايي مردم ايران بوده و تقريباً يك‌سوم از سطح زير كشت محصولات زراعي در كشور به اين محصول مهم اختصاص دارد. مهم‌ترين روش تغذيه گندم، كاربرد كودهاي شيميايي است. با اين حال، مصرف نامتعادل و بيش از نياز گياه به اين كودها، موجب مشكلات زيست‌محيطي مي شود. يكي از روش هاي مبتني بر كشاورزي پايدار براي اين حل مسئله، استفاده از كودهاي زيستي است. كودهاي زيستي از طريق تثبيت نيتروژن مولكولي، حل كنندگي عناصر نامحلول مانند فسفر و روي، آزادسازي پتاسيم از خاك، توليد سيدروفور و افزايش قابليت دسترسي آهن، اكسيداسيون گوگرد و توليد مواد محرك رشد، موجب افزايش رشد گياه مي شوند. پژوهش ها نشان داده است كه استفاده از كودهاي زيستي باعث افزايش رشد و عملكرد گندم مي شود. كودهاي زيستي همچنين از طريق توليد آنزيم ACCدآميناز، تركيبات اسموليت و پلي ساكاريدهاي خارج سلولي قادر هستند كه در شرايط تنش هاي محيطي مانند خشكي و شوري اثرات تنشي در گندم را كاهش دهند. توليد كودهاي زيستي به‌ويژه در كشورهاي پيشرفته رونق قابل‌توجهي يافته است. در ايران نيز انواعي از كودهاي زيستي براي محصولات مختلف ازجمله گندم معرفي شده است. براي كنترل كيفي كودهاي زيستي، در برخي كشورها ازجمله ايران دستورالعمل هايي تدوين شده است. روش مؤثر و اقتصادي مصرف كودهاي زيستي براي گندم به‌صورت بذرمال است. وجود متخصصين ماهر، دانش‌هاي فني و زيرساخت هاي لازم در بخش خصوصي از پتانسيل ها و فرصت هاي مناسب براي رونق توليد كودهاي زيستي در زراعت گندم در ايران است. از محدوديت هاي مصرف كودهاي زيستي مي توان به كم بودن مقدار ماده آلي در خاك هاي ايران و هتروتروف بودن باكتري هاي مورداستفاده، فراواني كودهاي شيميايي، نياز به تجهيزات و ملاحظات خاص و عدم ارتباط مناسب بين بخش پژوهش، توليد و ترويج كودهاي زيستي اشاره نمود. براي توسعه پژوهش، توليد و مصرف كودهاي زيستي پيشنهاد مي شود كه استعداد اراضي مختلف در پاسخ دهي به كودهاي زيستي ويژه گندم مورد بررسي قرار گيرد. همچنين، انجام تحقيقات بنيادي و مولكولي در مورد خصوصيات محرك رشدي ريزجانداران پيشنهاد مي شود.