راهبرد امنيت لوياتاني: بازتاب محيط ژئوپليتيك در انديشه حكمراني روسي

دولت روسيه راهبرد امنيتي فعال و مخاطره‌آفريني داشته و بويژه در سال‌هاي اخير، وجه گسترندگي، تحريك‌آميزي و تهاجمي آن پررنگ‌تر شده و اين مساله در اقدامات نظامي در گرجستان، اوكراين و سوريه و بويژه در فحواي سند «راهبرد امنيت ملي» منتشره در تيرماه 1400 بيش از پيش نمايان شده است. از اين‌رو، مساله اصلي در اين مقاله، وضعيت تهاجمي بودن راهبرد امنيتي روسيه و چگونگي شكل‌گيري، تحول و بروز آن است و اين پرسش مطرح مي‌شود كه «چرا و چگونه راهبرد امنيت ملي اين كشور دچار چنين تحول مهم و دگرديسي افق‌گشايانه‌اي(تغيير پارادايمي) شده است؟» ايده‌اي كه در پاسخ به اين پرسش و در چارچوب نظريه برساخت‌گرا(سازه‌انگار) ارائه مي‌شود آن است كه «دگرديسي در راهبرد امنيتي روسيه مستلزم درك تعاملات سه متغير محيط، گفتمان(يا نگرش) و رفتار است و بحراني‌شدن محيط ژئوپليتيك و ژئوكالچري اين كشور به تقويت گفتمان دولت‌گرا و اقتدارگرا انجاميده و بر شكل‌گيري راهبرد امنيتي گسترده، تحريك‌آميز و هجومي اثر گذاشته است». روش تحقيق در اين مقاله از نوع كيفي با استفاده از ابزار تحليل گفتماني است و قلمرو زماني تحقيق نيز عمدتاً سال‌هاي 2014 تا 2021، قلمرو مكاني فدراسيون روسيه و منطقه پساشوروي و قلمرو موضوعي نيز مقوله امنيت را در بر مي‌گيرد. نتايج حاصله از اين پژوهش نشان مي‌دهد كه هر چه فشارهاي محيطي بر روسيه افزايش يابد، نگرش‌هاي سياسي تندتر و احتمال اقدامات تهاجمي افزايش مي‌يابد و با توجه به برخورداري اين كشور از موقعيت همپايگي راهبردي در حوزه هسته‌اي با آمريكا، امكان محدودسازي آن دشوارتر خواهد بود.