ارزيابي ريسك بالقوه بوم‌شناختي عناصر آرسنيك، كادميم، نيكل و واناديوم در رسوبات سطحي سواحل جنوبي درياچه خزر (مورد مطالعه: ساحل خزر‌آباد ساري)

زمينه و هدف: آلودگي خاك‌ و رسوب به عناصر كمياب و سمي با قابليت ايجاد خطر براي سلامت انسان و محيط از مهمترين نگراني‌هاي امروزي دنيا هستند. بنابراين، اين پژوهش با هدف ارزيابي مخاطره بوم‌شناختي عناصر آرسنيك، كادميم، نيكل و واناديوم رسوبات سطحي ساحل خزرآباد ساري در سال 1398 انجام شد. روش بررسي: در اين مطالعه توصيفي-مقطعي، پس از جمع آوري 36 نمونه رسوب از 12 سايت منتخب و آماده‌سازي و هضم نمونه‌ها در آزمايشگاه، غلظت عناصر به‌ روش طيف‌سنجي نوري پلاسماي جفت‌ شده القايي تعيين شدند. همچنين، ‌نسبت به محاسبه شاخص‌هاي خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي (Eir) و خطرپذيري بالقوه بوم‌شناختي تجمعي (RI) عناصر در نمونه‌ها اقدام شد. پردازش آماري نتايج نيز با استفاده از نرم‌افزار SPSS انجام شد.يافته ها: نتايج نشان داد كه ميانگين غلظت عناصر آرسنيك، كادميم، نيكل و واناديوم (mg/kg) در نمونه‌هاي رسوب به‌ترتيب برابر با 7.12، 191.0، 0.35 و 9.31 بوده است. نتايج محاسبه شاخص Eir نشان داد كه ريسك بوم‌شناختي همه عناصر كم و ميانگين مقادير شاخص براي عناصر از ترتيب نزولي كادميم آرسنيك نيكل واناديوم تبعيت كرده است. به‌‌علاوه، ميانگين مقدار شاخص RI با 7.53، نشان‌دهنده مخاطره بوم‌شناختي كم عناصر در نمونه‌هاي رسوب بود. نتيجه گيري: هرچند ميانگين مقادير شاخص RI نشان داد كه با توجه به مقادير عناصر در رسوبات، در حال حاضر منطقه مورد مطالعه با ريسك بوم‌شناختي مواجه نيست، ولي از آنجا كه عناصر كادميم و آرسنيك به‌ترتيب با 4.46 درصد و 4.45 درصد بيشترين سهم را در ايجاد ريسك بوم‌شناختي داشتند، از اين‌رو، نسبت به شناسايي و مديريت منابع تخليه انواع آلاينده‌هاي آلي و معدني و همچنين پايش دوره‌اي نمونه‌هاي آب و رسوب كه به‌عنوان منبع ذخيره آلاينده‌ها و به‌تبع آن ايجاد مخاطرات محيطي برخوردارند، توصيه مي‌شود.