راهبرد مديريت مشاركتي منابع آب با رويكرد تحليل نهادي و كنش‌جمعي (اراضي پاياب سد سهند)

آثار شش دهه مداخلات گسترده دولت در حوزه مديريت منابع آب، بر سازوكارهاي نظام بهره‌برداري از منابع آب، بسيار نامناسب و در مواردي غيرقابل جبران ارزيابي مي‌شود. ازاين‌رو در سال‌هاي اخير انتقالِ مفهومي از تمركز بر دولت به سوي مفهوم حكمراني آب و استفاده از تمام ظرفيت‌هاي اجتماعي جهت پيشبرد امورعمومي مطرح شده‌است. مطالعه حاضر با استفاده از چارچوب تحليل و توسعه نهادي (IAD) استروم به ارزيابي سيستم مديريت منابع آب در پاياب سد سهند پرداخته‌است. اطلاعات مورد نياز از طريق اسناد، مشاهده و مصاحبه با 25 نفر از افراد مرتبط گردآوري شده‌است. اطلاعات بدست آمده با روش تحليل محتوا تجزيه و تحليل شده و نتايج در قالب الگوي مذكور تفسير گرديده‌است. يافته‌ها نشان مي‌دهد به دليل معيشتي بودن كشاورزي در منطقه و وابستگي شديد به منابع آب، پديده سواري مجاني داراي جذابيت بالايي است؛ همچنين نظارت ناكارآمد، نبود مكانيسم مجازات متناسب و بازدارنده، سبب تحميل خسارت‌ از ناحيه افرادي كه همكاري نمي‌كنند به افرادي كه همكاري مي‌كنند شده و در نهايت منجر به افزايش انگيزه براي ارتكاب تخلف مي‌شود. جذابيت سواري مجاني و افزايش انگيزه ارتكاب تخلف، عملكرد سيستم منابع آب اين شبكه را در جهت دستيابي به كنش‌جمعي، تضعيف كرده‌است. بر همين اساس، توانمندسازي جامعه محلي و تعاوني‌هاي آب‌بران از حيث قدرت قانوني و مشروعيت بخشيدن به فعاليت آن‌ها، مشاركت جامعه محلي در تصميم‌گيري‌ها به منظور افزايش قابليت اجرايي سياست‌ها و افزايش حس مسئوليت‌پذيري در آنها، اصلاح قوانين در حوزه‌هاي نظارت و مجازات بازدارنده متخلفين را‌ مي‌توان به عنوان توصيه‌هاي سياستي مطالعه حاضر مطرح كرد.