طراحي الگوي مديريت بحران اجتماع‌محور با استفاده از رويكرد فراتركيب

فراگرد مديريت بحران در ايران داراي نوسان‌هاي‌ بسياري بوده است و يكي از چالش‌هاي موجود در اين زمينه دستيابي به يك نظام مديريت بحران اثربخش و اجراي موفّق آن است‌. بررسي نحوه مواجهه با بلاهاي طبيعي در ايران، حاكي از آن است كه دولت‌هاي متفاوت همت خود را بر مقابله و بازسازي در چرخه مديريت بحران متمركز كرده‌اند در حالي كه مشاركت اجتماعي براي كاهش بحران‌ها در قالب مديريت بحران اجتماع‌محور يكي از رويكردهاي نوين و رو به رشد است‌ كه آسيب پذيري مردم در برابر بلايا را به حداقل مي‌رساند. از اين‌رو، پژوهش حاضر با هدف شناسايي ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌هاي مديريت بحران اجتماع‌محور با رويكرد فراتركيب انجام شد. پژوهش از نظر هدف كاربردي و به لحاظ ماهيت داده‌ها و روش اجرا پژوهشي كيفي با رويكرد فراتركيب است‌ كه از طريق تلفيق پژوهش‌هاي كيفي مختلف، كشف موضوع‌ها و استعاره‌هاي نوين را بررسي مي‌كند. بنابراين، داده‌هاي حاصل از مرور نظام‌مند مطالعات و پژوهش‌هاي مرتبط دو دهه اخير (106 منبع)، در حوزه مديريت بحران با رويكرد اجتماع‌محوري براي‌ تحليل انتخاب شدند و چارچوب مفهومي پژوهش با 3 بعد، 11 مؤلفه و 54 شاخص طراحي شد و شاخص‌هاي احصا شده با استفاده از روش آنتروپي شانون اولويت‌بندي شدند. نتايج پژوهش نشان داد شاخص‌هاي اهميّت نقش مردم، مشاركت سازمان‌هاي مردم‌نهاد، آموزش عمومي، همدلي، همكاري و صميميت، رسانه جمعي در آموزش، انعكاس نيازهاي واقعي مردم از سوي‌ رسانه جمعي حين بحران، به‌كارگيري مردم بومي در فرايند بازسازي، نقش پيگيري رسانه‌هاي جمعي بعد از بحران، ارتقاي آگاهي‌هاي مردمي، ترغيب مردم به مشاركت، صداقت و شفافيت رسانه‌ها، تعهد و شبكه اجتماعي به ترتيب داراي بيشترين ضريب اهميّت هستند. بنابراين توسعه روحيه همكاري و ايجاد انگيزه مشاركت در بين مردم يكي از راه‌هاي روشن براي‌ كاهش آسيب‌پذيري ناشي از بلاهاي طبيعي به‌حساب مي‌آيد.