اعجاز بياني قرآن كريم در پساپردۀ اسلوب ادبي عدول بين اسم و فعل (با تكيه بر نظريۀ نقش‌گراي ياكوبسن)

صاحبان علم و انديشه در بررسي اعجاز قرآن كريم از ديرباز تاكنون به بخش بيان و اسلوب آن توجه ويژه‌اي داشته‌اند. در اين زمينه پژوهش‌هاي ارزشمندي انجام گرفته است كه از اين طريق رباني بودن مصدر اين متن بي‌نظير نيز نمودي بارز دارد. عدول به‌عنوان يكي از اساسي‌ترين شيوه‌هاي بياني قرآن كريم به معناي تغيير در سياق و اسلوب كلام است، كه خود گونه‌هاي مختلفي دارد و انديشمندان علم بلاغت به دسته‌بندي آن پرداخته‌اند. از جمله عدول از حقيقت به مجاز، عدول از تعابير نزديك و آسان به تعابير دور و پيچيده، عدول از يك صيغه به صيغۀ ديگر در فعل‌ها و اسم‌ها كه اغراضي را نيز براي آن بيان كرده‌اند. زبان‌شناسان نيز به اغراض فرعي تكنيك‌هاي زباني تأكيد دارند. رومن ياكوبسن زبان‌شناس بنام روسي از اغراض فرعي به‌عنوان نقش‌هاي زباني ياد مي‌كند. وي براي زبان شش نقش ترغيبي، عاطفي، ادبي، همدلي، فرازباني و ارجاعي در نظر گرفته است. پژوهش حاضر سعي دارد با تكيه بر نظريۀ نقش‌گرايي ياكوبسن، اغراض عدول بين اسم و فعل در قرآن كريم را بررسي و تحليل كند و از اين دريچه به اعجاز بياني قرآن بنگرد. اين بررسي نشان مي‌دهد كه عدول در هريك از آيات، مخاطب را دچار كاوش ذهني و تعقل و تدبر مي‌كند؛ تعقل و تدبري كه از اهداف اساسي خداوند متعال در قرآن كريم است. نتايج نشان مي‌دهد كه دلالت اسم بر ثبوت و فعل بر تجدد و حدوث، بيشترين نمود را در اين آيات داشته و در برخي آيات علاوه‌بر دلالت معنايي، رعايت فاصلۀ آيات نيز مدنظر بوده است. نقش‌هاي شش‌گانۀ زبان گاهي با هم همپوشاني دارند و در برخي موارد، عدول صورت‌گرفته بيش از يك نقش را نمود بخشيده است كه همۀ اين موارد بيانگر اعجاز بياني قرآن كريم و ثابت‌كنندۀ مصدر رباني اين كتاب آسماني است.