تفسيرِ مفهومِ مَشهدْ و بررسيِ سازواره‌ايِ آن با الگويِ شبستانِ نُه‌ گنبد (مطالعه‌ي موردي: مشهد حاجي پياده بلخ)

مقاله در پي‌شناختِ مفهوم مشهد و بررسي الگوي فرمي آن است. برايِ دستيابي به اين شناختْ مصاديقِ مختلف تحليل گرديده و الگو، مباني و ريشه‌هاي هر يك موردِ مطالعه قرار گرفته است. بررسي الگوهايِ فُرميِ مشهدْ حاكي از دو گونه‌ي، قبه‌اي و شبستان نُه‌بخشي است. بخشِ مطالعه مورديِ پژوهش به‌توصيفِ مشهد حاجي پياده بَلخ به‌عنوانِ مصداقي با الگو و كاركرد مشابه اختصاص دارد. هدفِ تحقيق، تبيينِ مفهوم مشهد از جنبه‌ي ساختاريعملكردي و بررسي سازواره‌ايِ آن با الگوي شبستان نُه‌گنبد است؛ كه با روشِ تفسيريتاريخي و مورد‌كاوي در پي پاسخ به سه سؤال است: 1)به لحاظِ عملكرديْ چه مفاهيمي از كاربردِ مشهد قابل بازخواني است؟ 2)چه سازواره‌اي بين شبستان نُه‌گنبد با مفهوم مشهد و سيرِ تكامل و تداوم آن وجود دارد ؟ 3)به‌عنوانِ يك مطالعه موردي: بنابر تفسيرِ تاريخيِ مشهد حاجي پياده بلخ، چه سازواره‌اي بين شبستان نُه‌‌گنبديِ آن با مفهوم مشهد وجود دارد؟ نتايج تحقيق نشان داد كه مفهومِ مشهد، الزاماً اشاره‌اي صرف به آرامگاه نيست؛ بلكه مي‌تواند واجد صُورتي نمادين و يادماني هم باشد كه در بسياري از مصاديقْ مُقدم بر جنبه زيارتگاهي آن است. در مواردي مفهومِ مشهد همراه با الگوي شبستان نُه‌گنبد ساختار مي‌يابد. همچنين اين تحقيق، مشهد حاجي پياده بلخ را در هر سه دوره‌يِ ساخت و تغيير، داراي هويتي متناظر با مفهوم مشهدْ مي‌يابد.