كليدواژه :
تاريخ نويسي درسي , مدرسه دارالفنون , روزنامه وقايع اتفاقيه مدرسه مباركه دراالفنون , جعفرقلي نيرالملك , آموزش تاريخ
چكيده فارسي :
«آموزش نوين تاريخ با دارالفنون آغاز مي شود»؛ اين از مفروضات پژوهشگران و مورخان حوزه تاريخ آموزش تاريخ است كه دست كم در نيم قرن گذشته بر آن تكيه و تاكيد داشته اند. مسئله «سرآغاز» همواره يكي از پربحث ترين مسايل در بررسي پديدارهاي تاريخي است اما مورخان در اين باره بر مبناي همين پيش فرض خطا، نتايج يكساني گرفته اند و در تكرار آن ترديد نكرده اند. پژوهش پيش رو، كوشيده با تكيه بر اسناد نويافته از جمله روزنامه وقايع اتفاقيه مدرسه مباركه دراالفنون، صورت بودجه و مخارج مدرسه، نظام نامه مدرسه، گزارش هاي رسمي، مكاتبات اداري مدرسه، روزنامه ها، خاطرات، سفرنامه ها و متون تاريخ نگارانه اين مفروض را به چالش بكشد و خطاي آن را آشكار كند. مسئله اصلي كه اين پژوهش از آن مستخرج شده به تاثير نهادها و رخدادهايي پرداخته كه «پارادايم تاريخ نويسي سنتي» در دوره قاجار را با بحران مواجه كرده بود و مدرسه دارالفنون به عنوان نخستين نهاد آموزشي نوين رسمي از اين حيث مورد بررسي قرار گرفت كه برنامه درسي اين مدرسه در نسبت با آموزش تاريخ مي توانست در ايجاد بحران در تاريخ نويسي سنتي اثربخش باشد. بنابراين به دنبال آغاز تدريس تاريخ در اين مدرسه به عنوان «درس عمومي» يا «رشته تحصيلي» در منابع تاريخي و پژوهش هاي معاصر نتايج متناقضي يافت شد؛ در پاسخ به اين پرسش كه «آيا در دارالفنون عصر ناصري و مظفري - از آغاز تاسيس 1268 تا 1324ق - دانش تاريخ به مثابه يك رشته تحصيلي يا يك درس عمومي مستقل تدريس مي شد؟» مورخان و پژوهشگران معاصر بر مبناي پيش فرضي نادرست با اطمينان به اين پرسش پاسخ مثبت داده اند، اما منابع اصلي خلاف اين نتيجه را هويدا مي كند. بنابراين در اين نوشتار با بررسي اين پژوهش ها و نقد آنها از طريق متون و منابع تاريخي از جمله اسناد نويافته به اين پرسش پاسخ داديم كه آغاز تدريس تاريخ در دارالفنون چه زمان و چگونه رخ داد؟ و سرگرداني مورخان و پژوهشگران معاصر در يافتن مسئله سرآغاز به چه سبب است؟
چكيده لاتين :
Modern education of history begins with Dar Al-fonoun"; This is a presupposition
for researchers and historians in the field of history education which have been
underlined and accentuated for at least the last half century. The problematic of "the
beginning" has always been one of the most controversial ones in the study of
historical phenomena, but this false presupposition has led historians towards a same
result and they maintained reaching that over and over again without any doubt.
This research has tried to challenge and falsify the mentioned presupposition by
investigating in new documents such as Vaghaye-e-Etefaghiyeh newspaper,
Mubarakah school in Dar Al-fonoun, the school budget and expenses, the school
codes, official reports, school’s bureaucratic correspondence, newspapers, memoirs,
travelogues and historiographic texts.
The main issue, on which this study based, isthe impact of institutions and events
that had challenged the "traditional historiography paradigm" in the Qajar period,
and the Dar al-Fonun School as the first new formal educational institution was
examined in terms of the curriculum aiming to show that this school could have
played a main role in creating a crisis in traditional historiography Therefore, following the beginning of teaching history in this school as a
"general subject" or "field of study" in historical sources and contemporary research,
contradictory results were found; In response to the question: "Was the knowledge
of history taught as a field of study or an independent general course in the Dar al-
Fonun in the Nasiri and Mozaffari eras - from the beginning of its establishment in
1268 to 1324 AH?"
Contemporary historians and scholars have answered this question confidently
based on their false faith in an inaccurate presupposition, but the main sources show
the opposite.
Therefore, in this article, we have examined those researches and criticized their
outputs relying on historical texts and sources, including newly found documents
and we have tried to answer that when and how was the beginning of history
education in Dar Al-fonoun? and why are contemporary historians and researchers
wander in finding the starting point?
