تخمين قدرت انحصاري در بازار مبتني بر بستر سيستمي (بازار دوطرفه): مطالعه موردي كارت‌هاي پرداخت در ايران

هدف اين مقاله تخمين قدرت انحصاري در صنعت كارت‌هاي پرداخت ايران است. بنابراين، ابتدا بازار‌هاي مبتني بر اقتصاد شبكه اي كه به بازار‌هاي دوطرفه موسوم هستند، تشريح مي‌شود، سپس با استفاده از داده‌هاي بانك مركزي و شاپرك از دي‌ماه 1393 تا اسفندماه 1397 و با رويكرد تخمين كشش تقاضا، قدرت انحصاري در اين صنعت تخمين زده مي‌شود. يافته‌هاي اين تحقيق مويد آن است كه كه قدرت انحصاري شاپرك به طور كلي برابر 0/65 است؛ اين قدرت در قبال بانك‌هاي صادركننده برابر 1/8 و در قبال بانك‌هاي پذيرنده برابر 1 است. علاوه بر اين، نتايج نشان مي‌دهد كشش تقاضاي استفاده‌كنندگان از كارت نسبت به نرخ كارمزد برابر εB=0.55 است؛ يعني تقاضاي استفاده‌كنندگان از كارت نسبت به نرخ كارمزد كم‌كشش است و كشش تقاضاي فروشندگان (پذيرندگان كارت) نسبت به نرخ كارمزد εs=1 است. به بيان ديگر، تقاضاي فروشندگان براي پذيرش كارت نسبت به نرخ كارمزد  داراي كشش نزديك به 1(1/04)است. به طور كلي، صنعت انحصاري كارت‌هاي پرداخت در ايران و شركت شاپرك با عدم اخذ كارمزد از دارندگان كارت سبب شده تا افراد زيادي با تهيه كارت‌هاي مختلف بانكي جذب اين بازار شوند و تراكنش‌هاي كارتي افزايش يابد. بنابراين، اين سياست شاپرك، تقاضا براي استفاده از كارت در طرف اول بازار را به منظور كسب درآمد از طريق دريافت كارمزدافزايش داده است.