بررسي نقش باد در شكل‌دهي منظر انسان‌ساخت سيستان و راهكارهاي به‌كارگيري و مقابله با آن به استناد منابع تاريخي

بيان مسأله: وزش بادهاي تقريباً دائمي در طول سال، مشخصه اصلي اقليم سيستان به شمار مي‌رفته است. اين پديده اقليمي، تأثيرِ غيرقابل‌انكاري بر روش زندگي، معاش و معماريِ مردم داشته و آنان را واداشته در طول تاريخ، با ابداع راهكارهايي خلاقانه و بومي، به مقابله با اثرات مضر اين پديده طبيعي پرداخته و همچنين با ارائه ابزارها و ترفندهاي گوناگون، درصدد به خدمت گرفتن اين نيروي طبيعي برآيند. قوه خلاقه ساكنان اين سرزمين در بهكارگيري و مقابله با پديده باد، منظرِ انسان‌ساختِ اين منطقه و شيوه زندگي مردمِ آن را به ‌شدت تحت تأثير قرار داده است؛ به‌گونه‌اي كه سيّاحان و افرادي كه در ادوار مختلف گذرشان به اين سرزمين افتاده، ضمن اشاره به منظرِ متأثر از شرايط اقليمي خاص منطقه، هر يك، ‌گوشه‌اي از راهكارهاي به كار گرفته‌شده توسط مردم بومي را در نوشتههاي خود منعكس كردهاند.بيان مسئله: وزش بادهاي تقريباً دائمي در طول سال از قديم‌الايام، مشخصه‌ اصلي اقليم سيستان به شمار مي‌رفته است. اين پديده‌ اقليمي، تأثيرِ غيرقابل‌انكاري بر روش زندگي، معاش و معماريِ مردم اين مرزوبوم داشته و آنان را واداشته در طول تاريخ، با ابداع راهكارهايي خلاقانه و بومي، به مقابله با اثرات مضر اين پديده‌ طبيعي پرداخته و همچنين با ارائه‌ ابزارها و ترفندهاي گوناگون، درصدد به‌خدمت‌گرفتن اين نيروي طبيعي برآيند. قوه‌ خلاقه‌ ساكنان اين سرزمين در به‌كارگيري و مقابله با پديده‌ باد، منظرِ انسان‌ساختِ اين منطقه و شيوه‌ زندگي مردمِ آن را به ‌شدت تحت تأثير قرار داده است، به‌گونه‌اي كه سيّاحان و افرادي كه در ادوار مختلف گذرشان به اين سرزمين افتاده، ضمن اشاره به منظرِ متأثر از شرايط اقليمي خاص منطقه، هر يك، ‌گوشه‌اي از راهكارهاي به‌كار‌گرفته‌شده توسط مردم بومي را در نوشته‌هاي خود منعكس كرده‌اند.هدف پژوهش: اين نوشتار درصدد است تا از منابع مختلفِ معتبر تاريخي، نحوه‌ مقابله و به‌كارگيري باد توسط بوميان سيستان را شناسايي كرده و به دسته‌بندي آن‌ها بپردازد. مطالعات ميداني به‌ويژه در روستاهاي سه‌كوهه و قلعه‌نوي سيستان نشان مي‌دهد كه در دوره‌ معاصر نيز، معماران بومي به نحو مناسبي از تكنيك‌هاي بهره‌گيري از انرژي باد در مسكن بومي استفاده مي‌كنند.روش پژوهش: پژوهش حاضر در نظام پژوهش‌هاي كيفي و با استفاده از روش تحليلِ محتوا، ضمن كاوش در متون كهن، اشاراتي را كه به تأثيرپذيري روش زندگي و مسكن مردم سيستان از پديده‌ اقليمي باد مي‌پردازند، يافته و با تأويل آن‌ها، هدف و راهكار به‌كارگرفته‌شده در هركدام از موارد را مورد بررسي قرار داده است.نتيجه‌گيري: نتايج مطالعات نشان مي‌دهد كه سيستانيان از گذشته‌هاي دور، راهكارهايي خردمندانه براي انحراف باد قبل از رسيدن به سكونتگاه و استفاده و بهره‌گيري از باد در داخل سكونتگاه به‌كار مي‌گرفته‌اند كه احيا و به‌روزرساني اين راهكارها مي‌تواند پاسخي مناسب براي شرايط امروز منطقه‌ سيستان باشد.