بررسي اثربخشي سامانه‌هاي نوين آبياري تحت‌فشار در ايران

در سال‌هاي اخير برخي كارشناسان اظهار مي‌دارند سامانه‌هاي نوين آبياري منجر به افزايش مصرف آب و كاهش تغذيه سفره‌ها شده است و چون تاثير مثبت در بيلان حوضه ندارند، آن را در زمره فعاليت‌هاي ناكارآمد قلمداد مي‌كنند. اين منتقدين اظهار مي‌دارند كه روش‌هاي نوين آبياري بصورت واقعي در آب صرفه جويي نمي‌كنند. آنها اعتقاد دارند كه آب خروجي از مزرعه و آب نفوذ يافته به اعماق زمين جزء تلفات نيستند و به نحوي قابل استفاده هستند. نكته كليدي در بررسي اثربخشي سامانه‌هاي نوين آبياري بايد بر مبناي قابليت‌هاي مورد انتظار باشد. بطور طبيعي كاركرد سامانه‌ها در بخش كشاورزي و با هدف جلوگيري از تلفات آب در مقياس مزرعه است. بررسي‌ها نشان مي‌دهد، طي سه دهه اخير مقادير راندمان آبياري در كشور بواسطه‌ي اجراي اين سامانه‌ها، افزايش سطح دانش بهره‌برداران، گسترش شبكه‌هاي آبياري و برخي موارد ديگر از 29.7 در دهه 70 به 43.8 درصد در دهه 90 ارتقاء يافته است، كه پيام اصلي آن كاهش تلفات آب در داخل مزرعه و اثر بخش بودن روند اجراي اين سامانهها مي‌باشد. بنابراين مطابق انتظار از كاركرد اصلي سامانه‌هاي نوين آبياري يعني كاهش تلفات ناشي از رواناب و نفوذ به اعماق زمين و در اختيار قراردادن آب در محدوده ريشه گياه موفق عمل نموده است. ممكن است اين مقدار كاهش آب در در سطح حوضه آبريز و سطح سفره‌هاي آب زيرزميني به دليل عدم كنترل برداشت و يا افزايش سطح اراضي آبي نمود عيني نداشته باشد و راه حل اين موارد مربوط به وظايف اجرايي دستگاه‌هاي متولي است. در اين گزارش پس از ارايه كمّي توسعه سامانه‌هاي نوين آبياري در كشور و بيان برخي انتقادات در رابطه با عدم اثربخشي آنها، با توجه به شرايط و مقياس‌هاي مورد بررسي و انتظارت از سامانه‌ها و تعاريف برخي از واژه‌ها كه محل مناقشه هستند، تحليل نهايي مبني بر اثربخش بودن سامانه‌هاي نوين آبياري ارايه مي‌گردد.