الگوي عرفان مبارزه‌جو در انديشه شهيد مصطفي چمران

A Pattern for combatant theosophy based on thought of Martyr Mostafa Chamran

امكان جمع عرفان و مبارزه و رسيدن به معرفت از طريق مبارزه اجتماعي، از مسائل مناقشه‌برانگيز در طول قرن‌ها بوده است؛ به‌ويژه آنكه تصور رايج، جمع‌ناپذيري اين دو را بازنمايي مي‌كند. بسياري عرفا و متصوفه گوشه‌گيرانه زيسته‌اند و از عرصۀ جامعه كناره گرفته‌اند، اما در دوران پس از انقلاب اسلامي، نمونه‌هايي پديد آمد كه در برابر سيرۀ رايج عرفا و متصوفه ايستاد؛ بين مبارزه و عرفان جمع كرد و از طريق مبارزه به عرفان و لقاءالله رسيد نه با گوشه‌نشيني و عزلت. شهيد دكتر مصطفي چمران يكي از اين نمونه‌هاست. اين پژوهش به دنبال تبيين تفاوت اين دو نوع نگاه به عرفان و بررسي الگوي عرفان تكليف‌محورِ مبارزه‌جو در انديشه شهيد مصطفي چمران از طريق بررسي اسنادي انديشۀ اوست. در اين چهارچوب، عرفان مبارزه‌جو با محوريت مبارزه، فداكاري و گذشتن از خود در برابر عرفان پرهيز، گريز و گوشه‌گيري قرار دارد. عارف در اين نگاه، در نتيجۀ تلاش براي تحقق ارادۀ الهي و رفع موانع مقابل اراده خدا از خود گذر كرده و با ملكه شجاعت بر شهوت خويش فائق مي‌آيد. در عرصۀ مبارزه نيز رحمت او بر غضبش حاكم شده و مبارزه‌اش رنگ‌و‌بوي رحماني و الهي مي‌گيرد؛ در آنِ واحد هم خودسازي و هم جامعه‌سازي مي‌كند و به لقاءالله مي‌رسد.

The possibility of gathering theosophy and combat and reaching to wisdom Through social combat has been a controversial matter during centuries despite that the common image shows the ungathering of those. Many mystics and Sufis have lived in self-surrounded way and being banished from society. But some new samples have been created during post Islamic revolution that confront with Sufis and mystics; gather the theosophy and combat and reach to God through combating not through isolation or self-surrounding. Martyr Mostafa Chamran is one those. This study is to formulate the differences between theosophy and reviewing duty-oriented and combatant theosophy pattern based on thought of Mostafa Chamran via reviewing his documentary notion. In this formwork combatant theosophy is based on fighting, devotion confronts with theosophy based on isolation and self-surrounding. In this view, a mystic not only devotes him or herself as a result of attempting to realize God’s will and removing obstacles for that but also, conquers his/her lust by courage. So the mercy of God conquers his anger and the combat will be covered by full mercy and divine in a way that it causes to self-improvement and improving the society thus the combatants reach to the God.