بررسي و نقد اختلاف اشاعره با معتزله قديم و جديد و اماميه در رابطه با حُسن و قبح عقلي و ثمره‌ي اصولي آن

Critical Study of the Differences between the Ash‘arites and the Old and New Mu‘tazilites and the Imamiyeh in Relation to the Intellectual Virtue and Indecency and its Principled Jurisprudential Result

موضوع تحقيق در اين نوشتار اين است كه آيا عقل مي‌تواند مستقلاً بدون استعانت از شرع، حسن و قبح اعمال را تشخيص دهد به اين گونه كه مناط تكليف قرار گيرد؟ متقدمين اشاعره بر اين باورند كه عقل در شناخت احكام نيازمند تعاليم انبيا مي‌باشد و مرجع حُسن و قبح صرفاً شرعي است. اما از نظر معتزله نخستين حجت در درك حسن و قبح، عقل است.از نظر اماميه حُسن و قبح عقلي است. اما عقل، بي‌نياز از شرع نمي‌باشد. نو معتزليان در اوايل قرن بيستم در صدد برآمدند تا با اتكاي به عقل و تفسيري نو از مفاهيم قرآني، اسلام را هماهنگ با مؤلفه‌هاي مدرنيته نشان دهند. در اين مقاله تلاش شده تا تبيين شود كه عقل اولاً: در تعيين حسن و قبح اعمال نمي‌تواند از شرع بي‌نياز باشد. ثانياً: در صورت بروز تعارض، نص شارع مقدم مي‌باشد.

The subject of research in this article is whether the intellect can independently recognize the virtue and indecency of deeds without the help of the Sharī‘a, so that it can be assigned? The early Ash‘arites believe that the intellect needs the teachings of the prophets in knowing the rules, and that Sharī‘a is the only the source of virtue and indecency. But according to the Mu‘tazilites, the first argument in understanding virtue and indecency is the intellect. According to the Imamiyeh, virtue and indecency are intellectual but intellect is not needless of the Sharī‘a and the new Mu‘tazilites in the early twentieth century sought to portray Islam in harmony with the elements of modernity with a new interpretation of Qur’anic concepts. In this article, it is attempted to explain that firstly, the intellect does not need the Sharī‘a in determining the virtue and indecency of deeds. Secondly, in case of contradiction, the legislator’s designation is prior to intellect.