كليدواژه :
بيماري تب برفكي , سامانه اطلاعات مكاني , شاخص موران , آماره اسكن مكاني - زماني , همبستگي اسپيرمن
چكيده فارسي :
بيماري تب برفكي يك بيماري ويروسي و مسري است كه حيوانات زوج سم اهلي و وحشي را در معرض خطر قرار مي‌دهد. با توجه به بومي بودن اين بيماري در ايران، هدف اصلي اين تحقيق بررسي روند زماني، كشف خوشه‌هاي مكاني و مكاني- زماني و تعيين تأثير عوامل محيطي جهت درك بهتر همه‌گيرشناسي آن در كشور ايران مي‌باشد. اين مطالعه بر روي 12442 تعداد رخداد بيماري ثبت‌شده در سال‌هاي 1396-1387 در سطح شهرستان براي كل ايران انجام شد. ابتدا با تحليل موران عمومي خودهمبستگي مكاني بيماري در منطقه مورد مطالعه مورد بررسي قرار گرفت و خوشه‌اي بودن توزيع مكاني اين بيماري در منطقه مورد مطالعه مشخص گرديد. براي كشف مناطق داغ و سرد از موران محلي و شاخص گيتس-اورد جي استار استفاده شد. سپس با كمك نقاط رخداد و زمان رخداد، خوشه‌هاي مكاني و مكاني-زماني بيماري كشف شدند. درنهايت از همبستگي اسپيرمن و آناليز رگرسيون خطي براي بررسي تأثير پارامترهاي محيطي استفاده شد. نتايج نشان داد كه حداكثر بروز در فصل بهار (%44) و حداقل بروز در تابستان (%15) است. ماه‌هاي ارديبهشت، فروردين، خرداد و دي، با مجموع 6650 مورد، به ترتيب مستعدترين ماه‌هاي سال بودند. نتايج شاخص موران محلي و شاخص گيتس-اورد جي استار مشخص ساخت كه كانون‌هاي اين بيماري در ايران همچنان فعال بوده و قسمت‌هايي از استان‌هاي سمنان، تهران، مركزي، فارس، لرستان، خراسان رضوي و آذربايجان شرقي نقاط داغ بيماري تب برفكي هستند. در اسكن مكاني تعداد 8 خوشه شناسايي شد كه مويد نتايج موران و شاخص گيتس-اورد جي استار بودند. در اسكن مكاني-زماني 5 خوشه كشف شد كه مطابق نتايج اسكن مكاني بود. آناليز اسپيرمن نشان داد كه همبستگي مثبتي بين موارد وقوع بيماري با پوشش گياهي وجود دارد كه از ابتدا تا انتهاي سال كاهشي است و در فصل زمستان ارتباط منفي پيدا ميكند. همچنين همبستگي مثبت و افزايشي با سرعت باد و بارش از ابتدا تا انتهاي سال مشاهده شد. به‌علاوه همبستگي مثبت بين وقوع بيماري با ارتفاع و رابطه منفي با جهت شيب محاسبه شد. همچنين از آناليز رگرسيون خطي براي ارزيابي نحوه تاثيرگذاري متغييرها استفاده شد كه نتايج آن در تاييد خروجيهاي همبستگي اسپيرمن بود. نتيجه اين مطالعه نشان مي‌دهد كه بيشتر شهرهاي مرزي و شهرهاي با تراكم دام زياد به عنوان آسيب‌پذيرترين شهرهاي ايران شناسايي شدند كه شامل مناطق كوهستاني با آب‌وهواي معتدل و داراي شرايط نامناسب اجتماعي- اقتصادي و دسترسي محدودتر به امكانات بهداشتي بودند.
چكيده لاتين :
Foot-and-Mouth (FMD) is a viral and contagious disease that endangers both domestic and wild animals and this disease has caused a lot of social and economic damage to the livestock industry in Iran. Considering the endemism of this disease in Iran, the main purpose of this study is to investigate the temporal trend, discover spatial and spatio-temporal clusters and determine the impact of environmental factors and model the disease in order to better understand the spatio-temporal epidemiology of FMD in Iran. In this study, data related to the incidence of disease as well as environmental variables including meteorological variables, vegetation and topography of the region were used. This study was performed on 12442 cases of registered diseases in the years 1396-1387 in the city for the whole of Iran. First, general auto correlation indices including Moran'I index, General G index and Ripley's K index were used to investigate the distribution of the spatial pattern of the disease. Local Moran and the Gatis-Ord G* index were used to detect hot and cold spots. Then, with the help of the points of occurrence and time of the disease, spatial and spatio-temporal clusters of the disease were discovered. Spearman's correlation and linear regression analysis were used to evaluate the type and severity of correlation between environmental parameters and disease incidence. The results showed that the maximum incidence is in spring (44%) and the minimum incidence is in summer (15%). The months of Ordibehesht, Farvardin, Khordad and Dey, with a total of 6650 cases, were the most riskful months of the year, respectively. Autocorrelation tests showed the distribution of FMD clusters for every 10 years studied. The results of the local Moran index and the Gatis-Ord G* showed that the foci of this disease are still active in Iran and parts of Semnan, Tehran, Markazi, Fars, Lorestan, Khorasan Razavi and East Azerbaijan provinces are hot spots of FMD. In spatial scan, 8 clusters were identified, which confirmed the results of Moran and the Gatis-Ord G* index. In the spatio-temporal scan, 5 clusters were discovered that were consistent with the results of the spatial scan. Spearman analysis showed that there is a positive correlation between the incidence of the disease and vegetation, which is decreasing from the beginning to the end of the year and has a negative relationship in winter. Also, a positive and increasing correlation was observed with wind speed and precipitation from the beginning to the end of the year. In addition, a positive correlation between the incidence of the disease and altitude and a negative relationship with the direction of the slope was calculated. Linear regression analysis was also used to evaluate the effect of variables, which resulted in confirming Spearman correlation outputs. The results of the model showed that vegetation and topography are the most important environmental factors that affect the prevalence of snow fever in the region. The results of this study identify areas that are at higher risk and need more planning and attention to control the disease.
