استنتاج بهترين تبيين در روش اصل‌موضوعي دكارت و پيامدهاي معرفت‌شناختي آن

Inference of the best explanation (I.B.E) in Descartes' Axiomatic method and its epistemological consequences

زمينۀ اصلي اين پژوهش بررسي روش دكارت در معرفت به عالم محسوس و نسبت آن با آرمان اصل‌موضوعي معرفت است. با فاصله‌گرفتن از اين ايراد كه دكارت در شناخت عالم مادي از روش اصل‌موضوعي عدول كرده، استدلال كرده‌ام كه وي، از جمله در اين عرصه، با توسعۀ قواعد تبديل و استنتاجي دستگاه معرفت و شكستن انحصار قياس، همچنان به روش اصل‌موضوعي در تأسيس درخت معرفت پاي‌بند مانده است. يكي از مهمترين قواعد استنتاج غيرقياسي توسعه‌يافته در كار او روشي است كه امروزه با عنوان استنتاج بهترين تبيين شناخته مي‌شود. با تحليل اسنادي نشان داده‌ام كه افزون بر صورت‌بندي پايۀ استنتاج بهترين تبيين، صورت‌بندي گستردۀ آن هم در طرح اوليه‌اي مانند گفتار در روش و هم در بخش‌هاي تجربي اصول فلسفه به وضوح قابل ره‌گيري است. مطالعۀ اين توسعۀ قواعد استنتاجي در كار دكارت، نه تنها برخي ابعاد ايدۀ مهم و دوران‌ساز او مبني بر جايگزيني روش به‌جاي منطق را روشن مي‌سازد بلكه الگويي براي جمع ميان معرفت تجربي با روش اصل‌موضوعي به‌دست مي‌دهد كه به‌ويژه الهام بخش شناخت و مواجهۀ عقلاني با رخدادهاي خلّاق و نوشوندۀ تجربي و انساني است و بر پايۀ آن مي‌توان روزنه‌اي به‌سوي خروج از آنارشي معرفتي و حتي آنارشي ارزشي در اين قبيل عرصه‌ها گشود.

The main background of this research is the study of Descartes' method in our knowledge to the sensible world and its relation to the ideal theme of axiomatic knowledge. I do not accept the objection that Descartes deviated from the axiomatic method in the knowledge of the material world, and therefore I have argued that he continued to axiomatic method by developing the rules of inference and breaking the monopoly of syllogism in his Tree of knowledge. One of the most important rules of non-deductive inference developed in his work is the method of inference to the best explanation (I.B.E). Through documentary analysis, I have shown that in addition to the basic formulation of the inference to best explanation (I.B.E), its extensive formulation can be clearly traced both in Preliminary design such as Discourse on Method and in the empirical sections of the principles of philosophy. Studying this development of inferential rules in Descartes's work not only illuminates some aspects of his important and deep idea of replacing the method with logic, but also provides a model for combining empirical knowledge with the axiomatic method. This model inspires knowledge and rational encounter with creative and constantly changing experimental and human events, and based on it, a window can be opened to get out of epistemic anarchy and even value anarchy in such areas.