اثر ارتفاع از سطح دريا بر فتوسنتز و برخي شاخص هاي فيزيولوژيك سه گونه درختي بلوط، بنه و زالزالك در جنگل هاي استان ايلام

Effect of altitude on photosynthesis rate and some physiological indices from three species of Quercuis brantii, Pistacia atlantica, Crataegus pontica in Ilam province forests

افزايش ارتفاع از سطح دريا باعث تغييرات گسترده­ اي در شرايط محيطي گياهان مي­ شود. سه گونه درختي بلوط (Quercuis brantii L.)، بنه (Pistacia atlantica Desf.) و زالزالك (Crataegus pontica C. Koch)، گونه­ هاي غالب جنگل­ هاي استان ايلام هستند، لذا از رويشگاه كوه قلاجه با دامنه ارتفاعي 1300 تا 2000 متر نمونه برداري به عمل آمد و تأثير ارتفاع از سطح دريا بر ميزان فتوسنتز، رنگيزه ­هاي فتوسنتزي و برخي شاخص‌هاي ديگر فيزيولوژيك (پرولين، قندهاي محلول، پروتئين، آنزيم­هاي آنتي اكسيداني) اين سه گونه گياهي بررسي شد. نتايج نشان داد كه با افزايش ارتفاع از سطح دريا ميزان شاخص ­هاي فتوسنتزي (فتوسنتز خالص و تعرق) و رنگيزه ­هاي فتوسنتزي در سه گونه مورد مطالعه كاهش يافته است و همچنين همبستگي مثبت معني­ داري بين شاخص­ هاي فتوسنتزي و رنگيزه ­هاي فتوسنتزي مشاهده گرديد. با افزايش ارتفاع از سطح دريا محتواي قند محلول كل و پرولين به طور معني ­داري افزايش يافته است كه ميزان اين افزايش در درخت بلوط و بنه بيشتر از زالزالك بود. همچنين همبستگي منفي معني داري بين شاخص­ هاي فتوسنتزي با قند محلول كل و پرولين در دو گونه بنه و بلوط مشاهده گرديد. در رابطه با آنزيم­ هاي آنتي اكسيداني، فقط در گونه بنه در ارتفاع ­هاي مختلف تفاوت معني­ داري مشاهده شد به­ طوري ­كه فعاليت اين آنزيم­ ها در درخت بنه منظم­ تر از دو گونه ديگر بود. به­ طور­كلي مي ­توان گفت كه با افزايش ارتفاع و كاهش ميزان فتوسنتز و رنگيزه ­هاي فتوسنتزي، ميزان تركيبات محلول سازگار (قند محلول كل و پرولين) و آنزيم ­هاي آنتي اكسيداني به عنوان مكانيسم­ هايي جهت سازگاري گياهان با شرايط تنش افزايش يافته است.

Increasing the altitude causes extensive changes in the environmental conditions. Three species of Quercus brantii Lindl., Pistacia atlantica Desf. and Crataegus pontica C. Koch. are the dominant species in the forests of Ilam province. The sampling was done from Qalajeh Mountain at the altitude from 1300-2000 m a.s.l. The effect of altitude on photosynthesis, photosynthetic pigments and some biochemical parameters (proline, soluble sugars, proteins, antioxidant enzymes) of these plant species were investigated. The results indicated that with increasing the altitude, the photosynthetic parameters (net photosynthesis and transpiration) and photosynthetic pigments decreased in the three species. A significant positive correlation was observed between photosynthetic parameters and photosynthetic pigments. The results showed that with increasing altitude, the total soluble sugar and proline content significantly increased, that this value was higher in Q. brantii and P. atlantica than the C. pontica. Furthermore, a significant negative correlation was observed between photosynthetic parameters and the total soluble sugar and proline in P. atlantica and Q. brantii species. Regarding to the antioxidative enzymes, a significant difference was determined only in P. atlantica and the activity of antioxidant enzymes in P. atlantica was more regular than others. Overall, it could be concluded that with increasing altitude and decreasing photosynthesis and photosynthetic pigments, the amount of compatible soluble compounds (total soluble sugar and proline) and antioxidant enzymes increased as a mechanism for plants adaptation against stress conditions.