متن كاوي، اعتبارسنجي و دلالت پژوهي روايات دعاي «يا من ارجوه لكل خير»

Text mining, validity assessment and denotation scholarship of the traditions in which “yā-man arjūhu li kulli khayr” is contained

يكي از دعاهاي مشهور در ماه رجب دعايي با مطلع «يا من أرجوه لكل خير» است كه شيخ عباس قمي در مفاتيح الجنان، متن و دستور خواندن آن را از اقبال الأعمال سيد بن طاووس نقل كرده است. حالات امام صادق7 به هنگام قرائت اين دعا، طبق گزارش ابن طاووس، ابهاماتي دارد و شناخت حقيقت آن نيازمند فحص و بررسي است. جستجو در متون كهن حديثي اماميه نشان ميدهد كه متوني شبيه اين دعا در مصادري از جمله الكافي، رجال الكشي و مصباح المتهجد با اختلافاتي در متن، سند و نحوه قرائت وارد شده است. شواهدي وجود دارد كه نشان ميدهد در ميان مصادر كهن، نزديكترين متن به اقبال ابن طاووس، نقل كشي است. علامه مجلسي در زاد المعاد، نقل اقبال و كشي را تلفيق كرده و ظاهراً با استفاده از رواياتي از كتاب الدعاء الكافي، به تفسير فقرات مبهم نقل ابن طاووس پرداخته است. منشأ كيفيت رايج در ميان مؤمنان به هنگام قرائت اين دعاي شريف، تعليم علامه مجلسي در زاد المعاد است. اين پژوهش نشان ميدهد كه هر چند علامه مجلسي در تفسير فقرات مبهم نقل ابن طاووس تا حدي صائب بوده است، ولي بخشي از تعليم او با متن اقبال سازگار نمينمايد. بررسي اسناد اين دعا نشان ميدهد كه هيچ يك از متون دعا، سند صحيحي نداشته، ولي مجموعه قراين و شواهد، از جمله نقل شخصيتهايي همچون كليني، كشي، شيخ طوسي و ابن طاووس ميتواند اين اطمينان را در انسان ايجاد كند كه اجمالاً اين مضامين از امام صادق7 صادر گرديده است؛ هرچند نسبت به جزئيات و تفاصيل مربوط به آن (ازجمله ورود آن در زمان خاص يا قرائت آن به كيفيت مخصوص) چنين اطميناني حاصل نميشود.

begins with “yā-man arjūhu li kulli khayr”(O He Whom alone I hope for all good things) cited along with its manner of recitation by Shaykh ‘Abbās al-Qummī in his Mafātīḥ al-Jinān (lit. keys to the gardens of Paradise) from Iqbāl al-A‘māl by Sayyid Ibn Ṭāwūs. The states of Imam Ja‘far al-Ṣādiq (‘a.s.) while reciting this du‘a, as Ibn Ṭāwūs has reported, suffers from ambiguities removal of which to discover the truth requires research and analysis. Making a search in the Imami old hadith texts indicates that such texts similar to this du‘a with differences in the text, isnad, and way of recitation have been transmitted in such sources as al-Kāfī, Rijal al-Kashshi, and Miṣbāḥ al-Mutahajjid. There exist evidences indicating that among the old sources the closest [i.e. the most similar] text to [that of the] Iqbāl al-A‘māl by Sayyid Ibn Ṭāwūs is the report of al-Kashshi. Allamah al-Majlisi in his Zād al-Ma‘ād has combined the report of Sayyid Ibn Ṭāwūs and that of al-Kashshī and seemingly by means of the traditions contained in the Kitāb al-Du‘ā’ of al-Kāfī, has commentated the ambiguous phrases in Sayyid Ibn Ṭāwūs’s report. The manner prevailing among the devotees while reciting this noble du‘a originates from what Allamah al-Majlisi has prescribed in his Zād al-Ma‘ād. This study indicates that although Allamah al-Majlisi has been somehow rightful in commentating the ambiguous phrases of Ibn Ṭāwūs’s report, his prescription seems partially incompatible with the text of [the du‘a in] Iqbāl al-A‘māl. An investigation of the isnads of this du‘a shows that none of the versions of du‘a has an authentic isnad. However, the indications and evidences including the quotations of such personalities as al-Kulaynī, al-Kashshī, Shaykh al-Ṭūsī and Ibn Ṭāwūs can altogether bring about this certainty that such purports have been on the whole issued from Imam Ja‘far al-Sadiq (‘a.s.), although such a certainty is not gained with respect to the details related to it (including its recitation in a particular time or in a specific manner).