بررسي مفهوم توانمندسازي در كتابهاي تصويري‏ داستاني برگزيده‏ ي فارسي، انگليسي و فرانسوي در ليست كلاغ‎هاي سفيد سال 2015

كتابخانه‎ي بين‎المللي كودك و نوجوان در مونيخ هر سال ليست كلاغ‌هاي سفيد را منتشر مي‎كند و به اين ترتيب كتاب‎هاي برتر كودكان و نوجوانان را در پنجاه زبان معرفي‌مي‎كند. در ليست سال 2015 در زبان فارسي چهار، در زبان انگليسي ده و در زبان فرانسوي شش كتاب تصويري‎داستاني آمده ‌است. در اين مقاله، نگارنده پس از معرفي مفهوم و الگوي توانمندسازي به بررسي اين مفهوم در تمام اين كتاب‌ها مي‎پردازد و خلاصه‎اي از چگونگي تجلي توانمندسازي در اين كتاب‌ها ارائه ‎مي‎دهد. همچنين در پايان براي روشن‎كردن اين دسته‎بندي، براي نمونه، مقايسه‌ا‏ي از چگونگي توانمندسازي در سه كتاب تصويري‎داستاني برگزيده از سه زبان فارسي، انگليسي و فرانسوي آمده‎است. به اين ترتيب، نگارنده به اين پرسش اساسي پاسخ‎ مي‎دهد كه در كتاب‌هاي برگزيده‎ي كلاغ‎هاي سفيد (البته تنها در سه زبان و تنها در يك ژانر)، مفهوم توانمندسازي تا چه اندازه در نظر گرفته ‎شده ‎است. نتيجه‎ي بررسي‌ها بيانگر اين است كه فراواني نمونه‎هاي توانمندساز در كتاب‌هاي تصويري‎داستاني انگليسي‌زبان بيشتر از دو زبان ديگر است و در كتاب‌هاي فارسي‎زبان كمترين نمود توانمندسازي را در سال 2015 داشته‎ايم. در نمونه‌هاي بررسي‌شده، توانمندسازي هنري در از تخيلت استفاده‌كن، نمونه‎ي انگليسي، بسيار پررنگ است و نويسنده‏تصويرگر با استفاده‏ي مناسب از بينامتنيت در هر دو روايت متن و تصوير و همين‌طور عناصر پرامتني توانسته خواننده را توانمند كند. نمونه‏ي فرانسوي، تو چه خوب از درخت بالامي‏روي، بيشتر به توانمندسازي فردي و اجتماعي مي‎پردازد. اما توانمندسازي در ماست شيرين، نمونه‏ي فارسي، نمود ويژه‏اي ندارد. تصويرگري اين كتاب نيز تقليدي است و در كل همانند متن روايي در توانمندسازي خواننده موفق‌ نبوده ‌است. درهرحال، هدف اين مقاله تأكيد بر وجود مفهوم توانمندسازي در ادبيات‎ كودك و نوجوان است؛ زيرا مخاطبان ادبيات‎ كودك، مخاطباني ويژه‎اند و توانمندسازي آن‌ها مي‎تواند موقعيتي برنده‎برنده به‎ وجود آورد و به‌ همين ‌دليل شايد بهتر باشد ميانجيگران ادبيات ‎كودك و نوجوان به توانمندسازي اين گروه مخاطبِ ويژه توجه بيشتري نشان ‎دهند. از طرف ‌ديگر، ازآنجاكه ليست كلاغ‌هاي سفيد را بزرگترين كتابخانه‎ي ادبيات‏ كودك دنيا منتشرمي‎كند و افراد زيادي، از جمله كتابداران، مابان، مربيان و همين‌طور پژوهشگراني از سراسر دنيا براي انتخاب كتاب به اين ليست مراجعه ‌مي‏كنند، به احتمال قوي، حساسيت خاصي بر كتاب‌هاي برگزيده وجود دارد. همچنين آمدن نام كتابي در اين ليست، امتيازي ويژه براي نويسنده و ناشر و در كل دست‎اندكاران آن محسوب‎ مي‏شود. بنابراين حساسيت بر مفهوم توانمندسازي هم براي خواننده‏ي پنهان و هم براي ميانجيگران مي‌تواند توانمندساز باشد.