پديد آورندگان :
شهبازي، نادر دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - دانشكده علوم زراعي - گروه اصلاح نباتات، ساري، ايران , كاظمي تبار، كمال دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - دانشكده علوم زراعي - گروه اصلاح نباتات، ساري، ايران , كياني، غفار دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - دانشكده علوم زراعي - گروه اصلاح نباتات، ساري، ايران , پاكدين پاريزي، علي دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - پژوهشكده ژنتيك و زيست فناوري كشاورزي طبرستان , مهربان جوبني، پويان دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري - گروه علوم پايه، ساري، ايران
كليدواژه :
آب درياي خزر , پرولين , دانه روغني , شاخص پايداري غشاء , كلروفيل , كنجد
چكيده فارسي :
دانه كنجد بدليل دارا بودن پروتئين و اسيدهاي چرب غيراشباع و متابوليت هاي ثانويه اي چون ليگنان ها، منبع مناسبي براي مصرف غذايي و سلامتي ميباشد. شوري خاك و آب يكي از مهمترين عوامل محدودكننده رشد اين گياه زراعي ميباشد. با بررسي واكنشهاي فيزيولوژيكي مرتبط با تحمل شوري در بين ارقام و تودههاي محلي مختلف ميتوان ارقام متحمل و حساس را گزينش و در برنامه هاي اصلاحي و توسعه كشت و كار اين دانه روغني مهم به كاربرد. براي اين منظور واكنشهاي فيزيولوژيكي در هشت ژنوتيپ مختلف كنجد در جريان آزمايشي بصورت فاكتوريل بر پايه طرح كاملا تصادفي با فاكتور اصلي شوري ناشي از اختلاط آب درياي خزر با آب شهري در3سطح(شاهد، 6و9 دسيزيمنس بر متر)و فاكتور فرعي8 ژنوتيپ كنجد(شامل ژنوتيپ بابل، دشتستان2، اولتان، پاكستاني، tn-78-389 و tn-78-393، هليل و نازتكشاخه)در سه تكرار به صورت گلداني در محيط گلخانه گروه اصلاح نباتات دانشگاه علوم كشاورزي و منابع طبيعي ساري در سال 1399 مورد بررسي قرارگرفتند. نتايج حاصل از اين آزمايش نشان داد كه به ترتيب در سطح شوري6و9دسي زيمنس برمتر در بين هشت ژنوتيپ مختلف كنجد مورد مطالعه، رقم اولتان با بيشترين مقدار وزن خشك كل(42/8 و27/5 گرم)، محتواي پرولين برگ(35/10 و15 ميكرومول در گرم وزن تر برگ)، شاخص پايداري غشاء(65/82 %و14/74 %)، محتواي نسبي آب(33/81 %و33/69 %)، محتواي كلروفيل وكاروتنوئيد برگ(بر مبناي ميليگرم بر گرم وزن تر)كلروفيلa (74/0 و7/0)،كلروفيل كل(12/1و95/0)و كاروتنوئيد(41/0و46/0)، فعاليت آنزيمهاي آنتياكسيدان(برمبناي واحد آنزيم بر گرم وزن تر)سوپراكسيدديسموتاز(22/18 و 05/29 )، آسكورباتپراكسيداز(9/14 و 21/19)، كاتالاز(51/1)، گاياكولپراكسيداز (8/4و43/5)، غلظت پتاسيم(6/6 %)،شاخص نسبت غلظت سديم به پتاسيم(06/0 % و12/0 %)و كمترين مقدار سديم(41/0 %و7/0%) قابليت بيشتري نسبت به ارقام ديگر در تحمل تنش داشت و در مقابل رقم پاكستاني با كمترين مقدار وزن خشك كل(12/5 و 14/2گرم)، آمينواسيد پرولين(86/5و7/6 ميكرومول درگرم وزن تربرگ)، شاخص پايداري غشاء(31/66 % و86/57 %)، محتواي نسبي آب(58 % و33/48 %)، محتواي كلروفيل وكاروتنوئيد برگ(بر مبناي ميليگرم بر گرم وزن تر)كلروفيلa (46/0و37/0)، كلروفيل كل(69/0و5/0) و كاروتنوئيد(25/0 و27/0)فعاليت آنزيمهاي آنتياكسيدان(برمبناي واحد آنزيم برگرم وزن تر)سوپراكسيدديسموتاز(61/11و31/10 )، آسكورباتپراكسيداز(61/8 و78/8)، كاتالاز(84/0)، گاياكول پراكسيداز(77/1و16/2)، پتاسيم(68/3 %)، شاخص نسبت سديم به پتاسيم (59/0 % و12/1 %) و بيشترين مقدار سديم (15/2 % و57/2 %) حساسترين رقم در تحمل تنش نسبت به ارقام ديگر بود. بر اساس صفات ارزيابي شده و پاسخ ارقام مورد بررسي به تنش شوري، اولتان بعنوان رقم متحمل و پاكستاني بعنوان رقم حساس به شوري نسبت به ساير ارقام مورد مطالعه شناسايي شدند. بنابراين ميتوان اين ارقام را براي استفاده در برنامههاي بهنژادي آتي جهت معرفي ارقام جديد پيشنهاد نمود.
چكيده لاتين :
By examining physiological reactions related to salinity tolerance among different landraces and cultivars, tolerant and sensitive cultivars can be selected and used in breeding programs and cultivation development of this important oilseed.
For this purpose, physiological reactions in eight different sesame genotypes in a factorial experiment based on a
completely randomized design with the main salinity factor due to mixing Caspian Sea water with normal water at 3
levels (control, 6 & 9 dSm-1) and sub-factor 8 Sesame genotype including Babol, Dashtestan 2, Oltan, Pakistani, tn-78-
389 and tn-78-393, Halil, Naz single-branched genotypes in three replications in pots in the greenhouse of the Plant
Breeding Department of Sari University of Agricultural Sciences and Natural Resources in the year 2020 were
examined. The results of this experiment showed that at salinity levels of 6 and 9 dS, among the eight different
genotypes of sesame studied, Oltan cultivar with the highest amount of total dry weight (8.42 & 5.27 gr), amino acid
proline (10.35 & 15 μmol/g fresh leaf weight), membrane stability index ( 82.65 & 74.14%), relative water content
(81.33 & 69.33%), leaf chlorophyll and carotenoid content (based on mg/g fresh weight), chlorophyll a (0.74 & 0.7),
total chlorophyll (1.12 & 0.95) and carotenoids (0.41 & 0.46) and antioxidant enzymes activities (based on enzyme unit
per gram fresh weight), superoxide dismutase (18.22 & 29.05), ascorbate peroxidase (14.9 & 19.21), catalase (1.51),
guaiacol peroxidase (4.8 & 5.43), potassium concentration (6.6%), sodium to potassium concentration ratio index (0.06
& 0.12) and the lowest amount of sodium ion concentration (0.41 & 0.7) were more tolerant of stress compared to other
cultivars. In contrast, Pakistani cultivar with the lowest amount of total dry weight (5.12 & 2.14 gr), amino acid proline
(5.86 & 6.7 μmol/g fresh leaf weight), membrane stability index (66.31 & 57.86%), relative water content (58 &
48.33%), leaf chlorophyll and carotenoid content (based on mg / g fresh weight), chlorophyll a (0.46 & 0.37), total
chlorophyll (0.69 & 0.5) and carotenoids (0.25 & 0.27) and Antioxidant enzymes activities (based on unit of enzyme
per gram of fresh weight), superoxide dismutase (11.61 & 10.31), ascorbate-peroxidase (8.61 & 8.78), catalase (0.84),
guaiacol peroxidase ( 1.77 & 2.16), potassium concentration (3.68%), sodium to potassium concentration ratio index
(0.59 & 1.12) and the highest amount of sodium ion concentration (2.15 & 2.57) were the most sensitive cultivar in
stress tolerance compared to other cultivars. Based on the evaluated traits and the response of the studied cultivars to
salinity stress, oltan was identified as a tolerant cultivar and Pakistani as a salinity sensitive cultivar compared to the
other cultivars. Therefore, these cultivars can be suggested for use in future breeding programs to introduce new
cultivars.
