كليدواژه :
محمد رودكي , قطران تبريزي , متن شناسي انتقادي , سبك شناسي
چكيده فارسي :
رودكي از شاعراني است كه تاكنون ديوان او يافته نشده و مجموعه اشعاري كه امروزه از وي در دست است از تذكره ها، فرهنگ هاي لغت، كتاب هاي بلاغي و كتاب هاي تاريخي جمع آوري شده است. مجموعه اشعاري كه نفيسي از منابع بيان اشاره فراهم كرده، مبناي بسياري از پژوهشهايي قرار گرفته كه بعدها دربارۀ اشعار رودكي انجام شده است. هرچند وي كوشيده است اشعار منسوب به رودكي و ديگر شاعران را از هم جدا كند، هنوز ابياتي در ديوان رودكي وجود دارد كه از لحاظ سبكي به دوره هاي بعدي شعر فارسي و شعر ديگر شاعران مانندتر است. در اين پژوهش با بررسي تاريخي و سبك‌شناسي دربارۀ رد انتساب قطعه اي از رودكي با مطلع زير بحث مي‌شود:
مرا ز منصب تحقيق انبياست نصيب
چه آب جويم از جوي خشك يوناني
قطعه اي كه در ديوان و مجموعه شعرهاي رودكي به كوشش نفيسي (1341)، دانش‌پژوه (1374)، احمدنژاد (1375)، قادر رستم (1391) و دهقاني (1394) جزء اشعار رودكي و در مجموعه‌هاي امامي (1387) و شعار (1389) جزء اشعار منسوب به رودكي ذكر شده است. نخجواني (1333) آن را در «ديوان قطران» آورده و رواقي (1399) نيز شاعرآن را قطران نوشته است. براساس نتايج پژوهش، قديميترين منابعي كه اين قطعه در آن‌ها به رودكي و قطران نسبت داده شده، مربوط به پس از قرن يازدهم است. از لحاظ سبكي استفادۀ زياد از واژه هاي عربي، فراواني واژهها و تصاوير انتزاعي، وجود عبارت‌هاي ديني، شرعگرايي و فلسفه ستيزي و تفاخر، انتساب آن را به رودكي و قطران رد ميكند. اين ويژگي ها نشانگر سبك شعر در قرن ششم است.
چكيده لاتين :
Rudaki is one of the poets whose poetry collection has not been found and the existing poems attributed to him have been collected from various sources such as biographies, dictionaries, rhetorical and historical books. Nafisi studied the cited resources and collected the attributed poems to Rudaki and published them which were taken as the basis for the next research on Rudaki’s poems. Although Nafisi tried to make a distinction between the attributed poems to Rudaki and poems of other poets in the book, there are still some verses in Rudaki’s book of collected poems that are stylistically more similar to the poems of other poets and later periods of Persian poetry. This research studies the rejection of the attribution of a fragment by the following opening-verse regarding Rudaki in a historical and stylistic manner: "I use the spirit of the prophets / What water can I get from the dry river of the Greeks?", which is addressed in the Rudaki Divan Nafisi (1963), Daneshpajooh (1996), Ahmadnejad (1997), Ghader Rostam (2013), and Dehghani (2016), and in Emami's collection (2009) and Shoar (2011) as the poems attributed to Rudaki. Nakhjavani (1955) brought it in Qatran's Divan and Ravaghi (2021) also wrote its poet of Qatran. The oldest resources which attributed this fragment to Rudaki and Qatran belong to the beginning years of the 12th century. From a stylistic point of view, excessive use of Arabic terms, the abundance of abstract words and imaginaries, the existence of religious terms, the tendency toward shariah, anti-philosophy approach, complaint, and snobbery, which are the properties and style of the poems in the sixth century, weaken the possibility of attributing this fragment to Rudaki and Qatran.
