بررسي و شناخت هنر سفال خاكستري در محوطۀ عصرمفرغي چِگِردَك بلوچستان با استفاده از روش‌هاي پتروگرافي XRD و SEMEDX

سفالينه هاي خاكستري رنگ يكي از شاخص ترين و مهم ترين آثار فرهنگي مكشوف از محوطه هاي عصر مفرغي جنوب شرق فلات ايران است. اين سبك سفالينه ها به مقدار بسيار گسترده اي از محوطۀ عصر مفرغي چگردك جلگۀ چاه هاشم در بلوچستان به دست آمده است كه تاكنون از نظرها و مطالعات باستان شناسي، باستان سنجي و تاريخ هنري جنوب شرق فلات ايران به دور مانده است. پرسش اصلي اين پژوهش حول چگونگي ساخت و تزئين اين سفال هاست. به نظر مي رسد در اين منطقه، ساخت سفال توسعه يافته بود و روش هاي ساخت متفاوتي داشتند. پژوهش حاضر به روش تحليليتجربي و برمبناي مطالعات آزمايشگاهي انجام شده است. اشياء موردمطالعه متعلق به موزۀ جنوب شرق ايران بوده كه اقداماتي نظير مستندنگاري وضعيت اشياء و همچنين نمونه برداري هاي لازم جهت انجام آزمون هاي آزمايشگاهي در محل كارگاه مرمت موزۀ منطقه اي جنوب شرق زاهدان صورت پذيرفته است. در ادامه با استفاده از مطالعات پتروگرافي مقطع نازك (OM) و آناليزهاي دستگاهي با روش هاي SEMEDX و XRD به تحليل داده ها در جهت تحقق اهداف پژوهش پرداخته شده است. در اين مطالعه، بررسي 11 نمونه سفال خاكستري رنگ مربوط به محوطۀ چگردك كه در سال 1397 ه #8205;.ش.، از كاوش هاي اضطراري به دست آمده است، صورت پذيرفت كه تمام سفال ها چرخ ساز و به رنگ خاكستري در طيف هاي تيره تا روشن و با ضخامت هاي مختلف اما در محدودۀ سفالينه هاي نازك هستند. بررسي هاي باستان سنجي صورت گرفته برروي سفال ها، تركيبي مشابه درنظر مي گيرد، ولي نشان مي دهد كه شيوه هاي توليد مختلفي به كار گرفته مي شده است. سفال هاي موردنظر سفال هايي با توليد در كوره هاي حرارت بالا و روش هاي پيشرفته بوده است؛ به طوري كه دقت در ساخت، ظرافت و استحكام مدنظر سفالگران بوده است. نتايج حاصله نشان مي دهند كه سفالگري در اين محوطه يك صنعت بسيار پيشرفته بوده است كه براي تزئين سفال ها از مواد معدني با پايۀ آهن و منگنز استفاده كرده اند.