شناخت واحدهاي اوليۀ فضايي درجهت تعيين الگوهاي نظم كالبدي خانه‌هاي دورۀ قاجار، استان اصفهان

خانۀ ايراني، مشحون از واحدهاي ساختاري است؛ انسجام واحدها، الگوهاي پيچيده تري را به وجود مي آورد كه به تبع استقرار آن ها در جاهاي مختلف بنا، ساختار كالبدي و ويژگي هاي عملكردي و فرهنگي آن نيز شكل مي گيرد. از آن جايي كه تركيب اين الگوها در خانه همواره انعكاسي از آداب و روش زندگي ساكنان و شرايط محلي است، شناخت هريك از اين الگوها امكان استفاده از آن ها را در سطحي وسيع در طراحي خانه هاي جديد فراهم مي نمايد. چيستي الگوهاي ساختاري و ميزان تأثيرگذاري آن ها بر معماري مسكوني ايرانياسلامي مبناي پرسش گري پژوهش است. اين پژوهش قصد دارد با اتخاذ رويكردي كالبدي به بيان ساختار زبان معماري خانه در بناهاي نمونۀ دورۀ قاجار بپردازد، و از اين طريق زمينۀ بازيابي ارزش هاي معماري گذشته را فراهم سازد. روش پژوهش توصيفيتاريخي و روش يافته اندوزي تركيبي است. اساس مطالعات رصدي نيز ازطريق حضور در بناهايي كه داراي تركيب معماري نسبتاً كامل بوده اند، و با استناد به نقشه ها، تصويرها و متن هاي موجود صورت گرفته است. محتواهاي انتزاع شده با كمك نرم افزار اتوكد (Auto CAD) واحدهاي اوليه را در شكل هاي هندسي معرفي مي نمايد و مصداق پذيري آن ها را در 50 خانۀ باارزش تاريخيفرهنگي دورۀ قاجار بررسي مي كند. بررسي هاي نظري، نشان از حضور هفت واحد اوليۀ فضايي در معماري خانه به ترتيب از شفاف به كدر، حياط، صفه، ايوان، تالار، نشيمن، اتاق، پستو دارد. از نتايج مهم اين جست وجو مي توان به تعميم پذيري نظم منطقي واحدهاي اوليۀ شناسايي شده در تركيب هاي متنوع و توليد واحدهاي فضايي پيچيده تر از واحدهاي اوليه به تعداد 5040 الگو اشاره كرد. نتايج نشان مي دهند الگوها به نسبت هاي متنوع از 27.16% تا 0.06% و تعداد 45 عدد در خانه هاي انتخابي مشاركت دارند. در اين ميان، الگوي شمارۀ 8 بيشترين (328) حضور را دارد؛ درحالي كه الگوهاي 14، 32 و 45 كمترين (1) كاربرد را دارند.