بازترجمه و سير تحول توانشِ ترجمه ايِ مترجم: موردپژوهيِ آثار صالح حسيني

Retranslation and Development of the Translator's Translation Competence over Time: A Case Study of Saleh Hosseini’s Works

در پژوهش داده-محور پيش‌رو تلاش شد تا سير تحول توانش ترجمه‌اي يك مترجم (صالح حسيني) در گذر زمان بررسي شود. بدين منظور، ترجمه‌ها‌ي اوليه و بازترجمه‌هاي فارسي دو رمان انگليسي (1984 و لرد جيم) (Conrad, 1996; Orwell, 1992) به دست همان مترجم در يك بازه زماني ده ساله در دو سطح واژگاني و نحوي مقابله و مقايسه شدند. پس از تحليل داده‌هاي گردآوري شده در مرحلة نخست، براي درك بهتر و عميق‌تر يافته‌هاي پژوهش، در مرحلة دوم مصاحبه‌اي با مترجم موردنظر ترتيب داده شد. يافته‌ها نشان داد كه در بازترجمه‌ها، مترجم با دركي جديد از متن مبدأ، شرايط متن مقصد و معاني مورد نظر نويسنده دست به اصلاحات فراواني زده‌است و به سمت طبيعي‌تر شدن ترجمه‌ها پيش رفته‌است. چنين مي‌نمايد كه اين امر نتيجه تقويت توانش ترجمه‌اي وي در طول بازه ياد شده‌است. در واقع، يافته‌هاي اين پژوهش نشان داد كه مترجم در ترجمه‌هاي اوليه بيشتر در پي انتقال معناي تحت‌الفظي و وفاداري (عمدتاً صوري) به متن مبدأ بوده‌است، در حالي كه در بازترجمه‌ها، زبان مقصد را به كوشش واداشته است تا هرچه روشن‌تر صورت و معناي مستتر در متن مبدأ را بازتاباند. در نتيجه با توجه به تحليل داده‌هاي متني (واژگاني و نحوي) در مرحلة نخست پژوهش و پاسخ‌هاي مترجم در مصاحبه (مرحلة دوم) مي‌توان گفت توانش ترجمه‌اي مترجم همواره در حال پيشرفت است (و بايد باشد) و كيفيت ترجمه‌ها تحت تأثير عواملي چون تجربه، تخصص، گذر زمان، انتظارات مخاطب، هنجارهاي رايج و ديگر شرايط بافت ترجمه، دست‌خوش تغيير و تحول مي‌شود.

The present data-driven research addresses retranslation and the development of the translator’s (Saleh Hosseini) competence over time. Saleh Hosseini is a very prolific translator of Anglo-American literature in Iran. He spent his time doing full-length translation and teaching translation. His translations are printed and reprinted in huge numbers, making him an influential figure in the Iranian translation market. Moreover, his retranslations of his own previous translations make him an exceptional figure in translation studies. Retranslation is not an easy task; it is an ‘artistic recreation’ rather than a mere repetition. In fact, the second translation challenges the first translation of the same original work. Thus, the re-translator needs both translation skills and the courage to take up the challenge. The groundbreaking discussion on translators (i.e., Translator Studies) proposed by Chesterman (2009) served as the theoretical point of departure for the present research. Accordingly, Chesterman (2009) suggested a diagram as one way for conceptualizing Translator Studies. In his opinion, there are three branches in this diagram: Cultural, sociological and cognitive branches. The cultural branch is related to history, values, ideologies, the role of translators, and so forth. The Sociological branch concerns the translators’ behavior and their social networks. The cognitive branch deals with the decision-making, mental processes, the influence of emotions, personality, and attitudes towards norms. The present research draws upon the third branch of Translator Studies i.e., the cognitive branch.