بررسي تطبيقي رمان‌هاي «شوهر آهو خانم» و «خواهر كاري» با تكيه بر مسألۀ خلاقيت ادبي

A Comparative Study of “Shohare Ahoo Khanoom” and “Sister Carrie” Novels based on the Literary Creativity

«خلاقيت» در ادبيات تطبيقي عبارت است از تفاوت بين تقليد كردن و تأثير پذيرفتن و نويسندۀ خلاق به كسي گفته مي‌شود كه از آثار ديگران الهام بگيرد و آنچه را كه از ديگري وام گرفته، در ساخت اجتماعي و فرهنگي جامعۀ خود به شيوه‌اي نو بپروراند. بومي كردن يا «از آنِ خود كردن» مضامين ادبيات ساير ملت‌ها، نه‌تنها امري مذموم نيست بلكه نقش مهمي در غني كردن ادبيات ملي ايفا مي‌كند. شباهتي كه در طرح و پيرنگ دو رمان «شوهر آهو خانم» (1340) نوشتۀ علي‌محمد افغاني و «خواهر كاري» (1900) نوشتۀ تئودور درايزر ديده مي‌شود، مقايسۀ اين دو اثر را در ادبيات تطبيقي ممكن مي-سازد. اين مقاله بر اين باور است كه افغاني در نگارش رمان شوهر آهو خانم، از اولين اثر درايزر تأثير مستقيم پذيرفته و طرح و روايت اين رمان آمريكايي را در بافتار فرهنگي و اجتماعي ايران بومي كرده است. باوجود نقاط اشتراكي كه در طرح روايي و شيوۀ شخصيت‌آفريني اين دو رمان، به‌ويژه دو شخصيت «هما» و «كاري» ديده مي‌شود، تفاوت‌هايي نيز در اين دو اثر وجود دارد كه بيشتر به تفاوت در شرايط اجتماعي و فرهنگي نويسندگان آن‌ها مربوط مي‌شود. در يك برآيند كلي مي‌توان گفت افغاني در تأثيرپذيري از درايزر خلاقانه عمل كرده و مضامين يك رمان آمريكايي را به شكلي نو در بافت ادبي و فرهنگي جامعۀ خود، بازآفريني كرده است.

'Creativity' in comparative literature is the difference between imitating and being influenced, and the creative author is said to be inspired by the others’ work, and nurture what they borrowed from another in the social and cultural construction of their society in a new way. The similarity in layout and plot of these two novels “Shohare Ahoo Khanoom” (1961) by Ali Mohammad Afghani and “Sister Carrie” (1900) by Theodore Dreiser, makes it possible to compare these two works in comparative literature. This article argues that Afghani in writing the novel “Shohare Ahoo Khanoom”, has been directly affected by Dreiser’s first work and has domesticated this American novel’s plot and narration in the cultural and social context of Iran. Despite the common points observed in the narrative plot and characterization method of these two novels, especially the two characters, “Homa” and “Carrie”, there are also some differences in these two works that are more related to the differences in the social and cultural conditions of their authors.