ﻣﺰاﯾﺎي ﻧﺴﺒﯽ و ﺗﺤﻠﯿﻞ ﻣﻬﻨﺪﺳﯽ ارزش آﺑﯽ ﭼﺎﻟﻪ ﻫﺎي آﺑﮕﯿﺮدراﺳﺘﺎﻧﻬﺎي ﮐﺸﻮر

Analysis of Comparative Advantage and Engineering Status of Freshwater Reservoirs Across the Provinces in Iran

از آن جايي كه طي چند دهه گذشته كشور ايران با كمبود بارش و يا نامتوازن بودن مكان و زمان بارش مواجه بوده است، افزايش تقاضا و برداشت بي‌رويه از سفره‌هاي آب زيرزميني به يك معضل تبديل شده است. در اين تحقيق تحليل مهندسي و مزيت نسبي براي اجراي يك مخزن ذخيره روانآب به شكل چاله آبگير در هريك از 31 استان كشور با توجه به شرايط اقليمي و ارزش آب در منطقه انجام شده است. از ميان معيارهاي مختلف، نرخ خريد و فروش آب و تبخير محلي مهمترين پارامترهاي موثر هستند ولي پارامترهاي ديگر از جمله دما، شكل هندسي مخزن، ميزان بارش ساليانه و نشت آب از كف مخزن مورد بحث و بررسي قرار گرفتند. محاسبات نشان داد استان خراسان جنوبي داراي بالاترين مزيت نسبي است و استانهاي مركزي و يزد در رتبه‌هاي بعدي قرار مي‌گيرند. البته عامل مهم و موثر در ميزان تبخير، دما در هر منطقه است و تاثير دما در تبخير بر رطوبت نسبي اولويت دارد به اين صورت كه در مناطقي مثل هرمزگان و بوشهر كه رطوبت و دما هر دو بالا است (اگر چه بدليل بالا بودن رطوبت نسبي انتظار مي-رود تبخير كم باشد)، درصد تبخير نيز بالا مي‌رود زيرا عامل دما تاثير بيشتري دارد. اين تحقيق نشان مي‌دهد ويژگيهاي مرفولوژيكي و مهندسي مخزن از جمله حجم و عمق آب و مساحتي كه در معرض هوا و نور خورشيد قرار مي‌گيرد تا حدودي قابل تعديل و كنترل هستند و مي‌توانند در كاهش تبخير و اقتصادي شدن اين پروژه ها تاثير گذار باشند.

In the past decades, Iran faced severe rain deficiency and/or uneven distribution of location and time of rainfall. This has initiated dilemma for over consumption of underground water. In this research, economic and engineering analysis for comparative advantage of construction of a human-made pond-like reservoir based on the local price of freshwater and local climate in 31 provinces across the country was conducted. Among various criteria, the price of freshwater and evaporation were the most critical ones. However, other parameters such as temperature, reservoir geometry, annual precipitation and seepage were discussed. Accordingly, construction of a reservoir at Khorasan-South (Khorasan-Jonoobi) province was the most economical compared to other provinces. Markazi and Yazd provinces were the next most economical ones across the country. It was noted that temperature is an essential parameter affecting local evaporation and the impact of temperature is more prominent than the relative moisture. For example, Hormozgan and Bushehr provinces sustain high evaporation while relative moisture is high (and therefore low evaporation is expected). Further, analysis revealed that morphological and engineering characteristics of reservoir such as the reservoir volume, depth of water and the reservoir surface exposed to the air and to the sun light may somewhat be controlled in order to reduce evaporation.