مطالعه اثر جريان‌هاي جتي ترازهاي پايين بر گردوخاك در غرب و جنوب غرب ايران

Study of the effect of low-level jets on genesis and transport of dust in the west and southwest of Iran

در اين مقاله اثر جريان­هاي جتي تراز پايين (LLJ) بر گردوخاك در غرب و جنوب غرب ايران در دوره زماني سال­هاي 2017-2007 با استفاده از داده­هاي ديدباني و باز­تحليل ERA5 بررسي شد. چينش قائم باد سبب انتقال تكانه از محور جت به سطح زمين و گسيل گردوخاك از مناطق مستعد مي­شود؛ بنابراين براي شناسايي LLJ علاوه‌بر مقادير بيشينه باد، چينش قائم آن نيز درنظرگرفته ­شد. سپس گستره قائم و افقي LLJ، ميانگين بلند‌مدت فراواني LLJ و رخدادهاي گردوخاك به‌صورت ماهانه و فصلي محاسبه شد. نتايج مقايسه داده­هاي ديدباني با ERA5 نشان داد سرعت باد 10 متري از سطح زمين براي داده­هاي بازتحليل بيشتر از داده­هاي ديدباني است. شيو فشاري شديد شمالي به جنوبي ناشي از استقرار سامانه پرفشار روي عراق و زاگرس و سامانه كم­فشار روي جنوب غرب ايران، مهم­ترين واداشت همديدي است كه بادهاي شمال و شمال غربي قوي (LLJ) را در اين منطقه ايجاد مي­كند. همچنين ناهمواري­هاي منطقه، نسيم خشكي- دريا، تنش سطحي ضعيف روي خليج فارس، تفاوت­هاي دما و ظرفيت گرمايي ويژه بين خشكي و دريا نيز از ساير عوامل مؤثر در شدت LLJ و تشكيل شدن آن هستند. توزيع ماهانه سرعت باد نشان­دهنده بيشينه ميانگين سرعت باد (m/s 10) در ماه ژوئيه و كمينه آن ( m/s2) در ماه ژانويه است. ميانگين ارتفاع لايه مرزي از 2400 متر در روز تا 150 متر در شب متغير است. اين موضوع از عوامل اصلي وقوع LLJ است. بيشترين فراواني گردوخاك در اهواز در ماه ژوئيه سال 2009 با سي روز گردوخاك بوده است.

In this paper, using reanalysis ERA5 data and observational data, the effect of Low-Level Jet (LLJ) on dust in the west and south-west of Iran during the period 2007-2017 is studied. The vertical wind shear transfers the momentum from the jet level to the surface and then transfers dust from the sources, so to identify the LLJ besides the maximum wind speed, the vertical wind shear is also considered. Moreover, the horizontal and vertical range of LLJ, average of long term frequency of LLJ and monthly and seasonal frequency of dust are calculated in this study.