كليدواژه :
اولويت سنجي , مديريت محيط زيست , ارزيابي اثرات , گرد و غبار , خاك , آب , هوا
چكيده فارسي :
زمينه و هدف
پديده گرد و غبار در كشور ما به ويژه منطقه كرمان بسيار بحران زا و حادثه ساز است. بخشي از دلايل خسارت به عدم شناخت كافي اولويت تاثير اين پديده بر محيط زيست برمي گردد. به همين دليل مطالعه حاضر با هدف ارزيابي و اولويت بندي اثرات گرد و غبار بر معيارهاي آب، هوا، خاك، زيست بوم جانوري و گياهي شهر كرمان جهت آگاهيدادن به شهروندان و مسيولين از خسارات ناشي از اين پديده و برنامه ريزي براي كنترل آن در سال 1398 انجام شد.
روش كار
نوع تحقيق كاربردي و روش تحقيق توصيفي- تحليلي بود. 5 معيار شامل اكوسيستم آبي، خاك، هوا، زيست بوم گياهي و زيست بوم جانوري هر كدام با 4 زير معيار به عنوان معيارهاي سنجش تاثيرات زيست محيطي گرد و غبار در نظر گرفته شد. براي گردآوري اطلاعات از روش هاي كتابخانه اي و بررسي هاي ميداني (به صورت پرسشنامه، مشاهده و مصاحبه) استفاده گرديد. جامعه آماري پژوهش كليه متخصصين در امر محيط زيست در شهر كرمان بودند. به منظور رتبه بندي معيارهاي سنجش از مدل VIKOR استفاده شد.
يافته ها
از ميان معيارهاي مورد بررسي، معيارهاي هوا، آب و خاك با استفاده از مدل VIKOR با درجه كيفيت 0، 0/105 و 0/351 به ترتيب در رتبه اول، دوم و سوم تاثيرات منفي گرد و غبار قرار داشتند. معيارهاي زيست بوم جانوري و گياهي با درجه كيفيت 656/0 در رتبه چهارم قرار گرفتند. در بين شاخص هاي پژوهش، شاخص به خطر انداختن سلامت عمومي شهروندان با افزايش فلزات سنگين، تهديد منابع آب شرب شهر و افزايش بيماري هاي تنفسي به ترتيب با ميانگين 4/07، 4/04 و 4/01 بالاترين ميانگين اثرات زيانبار گرد و غبار را به خود اختصاص دادند.
نتيجه گيري
بر اساس يافته ها، از ميان 5 معيار مورد بررسي، گرد و غبار بيشترين تاثير منفي را بر روي هواي شهر كرمان و بعد از آن به ترتيب بر روي آب و خاك منطقه داشت. بنابراين مديريت بحران شهري كرمان بر اساس اولويت به دست آمده و برنامه ريزي منسجم مي تواند گام هاي موفقي در جهت كاهش و مقابله با پديده گرد و غبار بردارد.
چكيده لاتين :
Background & objectives: The phenomenon of dust is very critical and catastrophic in our
country, especially in Kerman region. Part of the damage caused by this phenomenon is due
to lack of sufficient recognition of the impact of dust on the environment. Therefore, the
present study conducted to evaluate and prioritize the effects of dust on water, air, soil and
animal and plant ecosystems in Kerman city in 2019 in order to inform citizens and
authorities about the damage caused by this phenomenon and to plan for controlling them.
Methods: The research method was applied descriptive-analytical study. Five criteria
including aquatic, soil, air, plant and animal ecosystems, each with 4 sub-criteria, were
considered for measuring the environmental effects of dust. Library and field studies (in the
form of questionnaires, observations and interviews) were used to collect the information. The
statistical population of the study was all environmental experts in Kerman. VIKOR model
was used to rank the measurement criteria.
Results: Among the criteria studied using VIKOR model, air, water and soil criteria with
quality level of 0, 0.105 and 0.351 were in the first, second and third ranks of negative dust
effects, respectively. Animal and plant ecosystems with a quality level of 0.656 were ranked
fourth. Among the research indices, the index of endangering the public health of citizens by
increasing heavy metals, threatening the city's drinking water resources and increasing
respiratory diseases with an average of 4.07, 4.04 and 4.01were in the highest average of
harmful effects of dust, respectively.
Conclusion: Based on the findings, among the 5 criteria studied, dust had the most negative
effect on the air of Kerman and then on the water and soil of the region, respectively.
Therefore, based on the priority obtained in this study and coherent planning, Kerman urban
crisis management can take successful steps to reduce and deal with the dust phenomenon.
