تحليلي مكاني بر تاب‌آوري كالبدي - زيرساختي شهر چمستان در برابر سيلاب

Spatial analysis of physical-infrastructural resilience of Chamestan City against flood

اين پژوهش با هدف تحليل روابط بين شاخص‌هاي مؤثر بر تاب‌آوري كالبدي - زيرساختي شهر چمستان در برابر سيلاب‌هاي شهري انجام شده است. شاخص‌هاي سنجش تاب‌آوري كالبدي - زيرساختي باتوجه به منطقه مطالعاتي، شامل دسترسي، بنا و سازه و دوري از محيط مخاطره‌آميز طبيعي بوده كه در قالب 12 زيرشاخص موردبررسي قرار گرفتند. پس از استانداردسازي زيرشاخص‌ها با توابع عضويت فازي، جهت انجام همپوشاني آن‌ها و تهيه سه شاخص يادشده، از فرآيند تحليل سلسله‌‌‌‌مراتبي و نظرهاي كارشناسي استفاده شد. دسترسي به مراكز بهداشتي - درماني (0/374) مهم‌ترين زيرشاخص دسترسي، كيفيت بنا (0/647) اثرگذارترين متغير شاخص سازه و بنا و فاصله از رودخانه (0/643) مهم‌ترين زيرشاخص دوري از محيط مخاطره‌آميز طبيعي است. باتوجه به نقشه نهايي پهنه‌بندي تاب‌آوري كالبدي - زيرساختي، بيشتر مساحت شهر چمستان، بخش‌هاي مركزي و شمالي شهر، در سطح تاب‌آور يا نسبتاً تاب‌آور كالبدي - زيرساختي در برابر سيلاب قرار دارد. بخش شمالي شهر كه هسته اصلي چمستان مي‌باشد، در رده‌هاي عدم تاب‌آوري و تاب‌آوري پايين كالبدي - زيرساختي قرار گرفته است كه مجاورت با رودخانه واز و اراضي با شيب بالا، از مهم‌ترين دلايل پايين‌‌‌‌بودن سطح تاب‌آوري يا عدم تاب‌آوري كالبدي - زيرساختي شهر در مقابل سيلاب است. در اين خصوص و به جهت افزايش تاب‌آوري كالبدي، رعايت حريم رودخانه، عدم تغيير كاربري اراضي، عدم انجام فعاليت‌هاي برداشت شن و ماسه از بستر رودخانه، ديواره‌سازي مهندسي در سواحل رودخانه و ايجاد كانال‌هاي فرعي جهت هدايت سرريز جريان آب رودخانه در مواقع سيلابي، مي‌تواند مؤثر باشد.

One of the affective dimensions in measuring the level of urban resilience against urban floods is the physical-infrastructural dimension which through it the state of society can be assessed in terms of physical and geographical characteristics affecting the occurrence of floods. Irregular and uncoordinated development of Chamestan urban area due to human activities for the development of the city has directly changed many areas of the city in a very short time, as a result of which, risks such as floods are created. This study aims to analyze the relationships between factors affecting the physical infrastructure resilience of Chamestan city against urban floods. Indices of physical-infrastructural resilience according to the study area, including access, construction, and distance from the natural hazardous environment, were examined in the form of 12 sub-indicators. After standardizing the sub-indices with fuzzy membership functions, to overlap them and prepare the three mentioned indices, the process of hierarchical analysis and expert opinions were used. Access to health centers (0.374) is the most important sub-indicator of access, building quality (0.647) is the most effective variable of structure and building index, and distance from the river (0.643) is the most important sub-indicator of distance from the dangerous natural environment. According to the final zoning map of physical-infrastructural resilience, most of the area of Chamestan city, central and northern parts of the city, is located at the level of physical-infrastructural resilient or relatively resilient against floods. The northern part of the city, which is the main core of Chamestan, is in the categories of non-resilience and low physical- infrastructure resilience.