پديد آورندگان :
رضايي، حامد سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات خاك و آب - بخش تحقيقات اصلاح خاك و مديريت پايدار اراضي، ايران , شهبازي، كريم سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات خاك و آب - بخش آزمايشگاهها، ايران , سعادت، سعيد سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات خاك و آب - بخش تحقيقات اصلاح خاك و مديريت پايدار اراضي، ايران , بازرگان، كامبيز سازمان تحقيقات آموزش و ترويج كشاورزي - موسسه تحقيقات خاك و آب - بخش آزمايشگاهها، ايران
كليدواژه :
پالايش , آلودگي , فلزات سنگين , نيترات , زمين زاد , انسان زاد
چكيده فارسي :
عوامل بسياري بر روي توليد محصولات سالم تأثير دارند، چندان‌كه نظارت بر آن‌ها مستلزم نگاه فرآيندي و سيستمي در كليه مراحل قبل از كشت تا هنگام عرضه و مصرف آن‌ها هست. لذا به‌منظور آگاهي از مهم‌ترين عوامل و استفاده از تجارب ملّي و بين‌المللي، مطالعات داخلي و خارجي انجام‌گرفته، مورد بررسي و مطالعه قرار گرفت تا به‌توان بر اساس آن مطالعات و اقدامات بعدي را طراحي نمود. خاك بستر توليد محصولات كشاورزي است. اگرچه تشكيلات زمينشناسي داراي غلظتهاي بالاي عناصر آلاينده(بهويژه فلزات سنگين) مي‌تواند باعث آلودگي منابع خاك گردد، امّا فعاليت‌هاي بشري همانند فعاليت صنايع آلاينده، استفاده نادرست از نهادههاي كشاورزي مانند آفت‌كش‌ها، كودهاي شيميايي و آلي (بهويژه كودهاي فسفاتي، كودهاي عناصر كم‌مصرف، لجن‌فاضلاب غيراستاندارد)، فاضلاب با كيفيت نامناسب، فرونشست‌هاي جوي بهويژه در مناطق شهري و حاشيه شهرها، از جمله مواردي هستند كه خاك را تحت تأثير آلاينده‌ها قرار ميدهند. آلودگي آب امري منفك از خاك نبوده بلكه در ارتباط تنگاتنگ باهم هستند. هرچند گزارش‌هايي در مناطقي از كشور حاكي از وجود برخي فلزات سنگين در منابع آب با منشأ ژئوهيدرولوژيكي وجود دارد، امّا به نظر مي‌رسد استفاده از فاضلاب‌ها در آبياري محصولات كشاورزي در برخي نقاط به دليل حجم و زمان طولاني نيازمند توجه جدي هست. درنهايت مديريت بهعنوان كليديترين عامل در سلامت محصولات، نقشآفريني اصلي را دارد. به هر روي توليد محصولات سالم صرفاً با منابع پايه (الف)خاك، (ب)آب و (ج) هواي سالم همراه با (د)مديريت درست و با استفاده از (هـ)نهادههاي سالم، (و)ضمن حفظ تعادل زيستي امكان‌پذير است. وضعيت آلودگي محصولات مختلف در حقيقت برآيندي از فرآيند توليد محصول و عوامل مؤثر بر آن هست. نتايج بررسي برخي مطالعات داخلي نشان داد كه به دليل حساسيت و نياز به تجربه بالا در مراحل مختلف نمونه‌برداري، اندازه‌گيري، گزارش تفسير نتايج فلزات‌سنگين و نيترات نتايج بسياري از مطالعات قابل استفاده نيست. در بين محصولات، غلظت نيترات در محصولاتي همانند اسفناج، كاهو، كرفس، سيب‌زميني و خيار بيشترين و در محصولات ميوه‌اي همانند گوجه‌فرنگي، هندوانه و طالبي كمترين غلظت نيترات مشاهده شد. در مورد فلزات سنگين نيز گسترش عمومي در مطالعات مشاهده نمي‌گردد.براي مديريت و توليد محصولات با حدود مجاز آلاينده‌ها لازم است تا عوامل ذكرشده در توليد محصول سالم مورد توجه قرار گيرد. در اين رويكرد، مديريت بهينه حاصلخيزي خاك براي كنترل نيترات در محصولات، انتخاب گونه و رقم مناسب، عدم كاشت در اراضي آلوده و يا در معرض فرونشست‌هاي جوي و آب‌هاي آلوده امر ضروري است. براي رسيدن به اين هدف انجام پايش كيفيت محصولات كشاورزي با صحت و دقت مناسب و شناسايي مناطق پر ريسك در توليد محصولات آلوده و عوامل آلاينده مي‌توان نسبت به ارائه راهكار مناسب در هر منطقه متناسب با عامل آن اقدام نمود.
چكيده لاتين :
Many factors are involved in the production of healthy crop products and their monitoring requires a process-based and systemic approach at all stages from site selection to consumption. The present paper draws upon national and international experiences reflected in reviews in order to identify the most important factors affecting crop quality; the results will be expectedly exploited toward designing future studies and developing measures to improve crop qulity. Soil is the medium in which agricultural production takes place. Although geological formations with high concentrations of pollutants (especially heavy metals) might pollute soil resources, human activities inlcuding polluting industrial activities, improper application of agricultural inputs such as pesticides, chemical and organic fertilizers (especially phosphate fertilizers and non-standard sewage sludge), undertreated effluents, and atmospheric deposits (especially in urban and peri-urban areas) are some of the factors that expose soil and agricultural production more severely to the adverse of effects of such pollutants. Water pollution cannot be divorced from that of soil as they are closely related. While certain reports attribute soil pollution in parts of Iran solely to heavy metals with geohydrological origins, long-time crop irrigation using wastewater with high pollutant loads should not be ignored as a serious source of soil pollution. It should be noted that management plays a pivotal role in growing healthy products via using healthy inputs while maintaining biodiversity but that this cannot be achieved in the absence of such healthy basic resources as: a) soil, b) water, and c) air. In other words, unhealthy crops with pollutant loads result from both production processes and the environmental factors affecting them. A review of some domestic studies revealed that extensive background experience is required in the various sampling, measurement, and reporting skills, given the high sensitivity of these processes, to arrive at sound interpretations of the results of nitrate and heavy metals concentrations reported in some domestic journals. These studies have reported high concentrations of nitrate in spinach, lettuce, and celery but lower concentrations in such fruits as tomatoes, watermelon, and cantaloupe. Crops such as cucumbers, celery, and potatoes reportedly accounted for the highest nitrate concentration exceeding the allowable nitrate limits but minimum levels in tomatoes, watermelons, and cantaloupes. This is while heavy metal contaminations in plants have not been extensively reported on. Production of crops with allowable limits of pollutants presupposes due consideration of the factors outlined above. The approach proposed in this article requires soil fertility management, proper selection of crop species and cultivars, prohibited farming in contaminated lands, and avoidance of soil exposure to atmospheric deposition and polluted waters. These goals, in turn, may be achieved through accurate monitoring of agricultural product quality and identification of high-risk farming regions.
