كليدواژه :
جستار , روش , آيروني , ديالكتيك منفي , گئورگ لوكاچ , تئودور آدورنو
چكيده فارسي :
نوشتار حاضر با تمركز بر آراي گئورگ لوكاچ و تئودور آدورنو دربارۀ جستار مي‌كوشد نسبت شيوۀ فلسفه‌ورزي در نظريۀ انتقادي با اين ژانر را روشن كند. ابتدا با مروري تاريخي بر چگونگي ظهور ژانر در فلسفۀ مدرن، نشان داده مي‌شود كه فلسفه با شيوۀ بيان خود پيوندي ناگسستني دارد؛ بنابراين، زبان، سبك و فرم، نه عناصري صرفاً ذوقي كه واجد دلالت‌هاي روش‌شناختي و معرفت‌شناختي هستند. جستار با ظهور فرديت مدرن و تبديل‌شدن نفس به موضوع تأمل ظهور كرد و در قرن بيستم با رشد خودآگاهي انتقادي و فراروي از نفس، به مقام روش ارتقا يافت. واكاوي متن درباب ماهيت و صورت جستار نشان مي‌دهد جستار وسيلۀ بياني متناسب تجربۀ زيسته و فرمي اساساً آيرونيك است. براي لوكاچ، آيروني همان نسبتي را با جستار دارد كه شك با علم. آدورنو در جستار در مقام فرم نشان مي‌دهد جستارْ تمهيدي فرمي و روش‌شناختي براي تحقق تز دياليتيك منفي است. آدورنو با نقد قوانين چهارگانۀ روش دكارتي، ضدروش‌بودن جستار را صورت‌بندي مي‌كند. بي‌روشي روشمند جستار آن را به ميدان نيرويي تبديل مي‌كند كه مفاهيم در آن در شبكه‌اي پويا و باز، گرد هم مي‌آيند. جستار به‌اين‌طريق، عليه نظام‌هاي فلسفي تماميت‌ساز و اين‌هماني عمل مي‌كند؛ بنابراين، در آراي هر دو فيلسوف، جستار در مقام روش و درراستاي جهت‌گيري پروژۀ كلي‌تر فلسفي آنها به كار رفته است و با مجموع‌ساختن وجه معرفت‌شناسي و زيبايي‌شناختي، از تقابل دوتايي مدرن كه علم و هنر را از يكديگر متمايز مي‌سازد، فراروي مي‌كند.
چكيده لاتين :
Focusing on Lukacs’s and Adorno’s ideas, this paper aims to clarify how the philosophical attitude of critical theory relates to the essay genre as a method. It firstly elaborates on essay as an emergent genre of modern philosophy, indicating that philosophy is extremely interwoven with its form of presentation. Accordingly, form, language, and stylistic features are irreducible to chimerical or ornamental appearances; it includes various methodological and epistemological implications. The genre first appeared closely linked to the emergence of modern observing self, became critically self-conscious in the 20th century, increasingly engaged with the question of methodology. In doing so, interpreting Lukacs’s essay “On the Nature and Form of Essay”, indicates essay is a proper form of expression for lived experience and it is inherently an ironic form. For Lukacs, irony has the same relation to essay as doubting has to science. Afterward, by reading Adorno’s “Essay as Form”, this paper shows how he employs essay as a methodological tool to realize the negative dialectics thesis. Adorno formulates essay against the four rules that Descartes’s Discourse on Method sets up, contends that it proceeds methodically unmethodically. This method makes it a force field in which concepts come together in an open, dynamic network. So essay is a privileged form of philosophizing, allowing for the resistance to identifying, totalizing tendencies in a philosophical system. Therefore, both Lukacs’ and Adorno’s descriptions of essay are largely informed by their broader philosophical outlooks. Combining its epistemological and aesthetic aspects, they have also extended beyond the modern science-art dichotomy.
