جستاري بر اصول انتظام بصري در نقوش آثار سنگ صابوني جيرفت

A study on the principles of visual order in the designs of soapstone works in Jiroft Abstract

اين جستار بر آن است كه برپايه مطالعات اسنادي و با هدف شناخت موقعيت هنر حوزه هليل‌رود در تاريخ هنر‌هاي ديداري، به شناسايي، توصيف و تحليل عوامل موثر در ايجاد انتظام بصري در آثار سنگ صابوني جيرفت بپردازد. نگارندگان تلاش دارند در جهت پاسخگويي اين پرسش بر‌‌آيند كه: هنرمند يا صنعتگر حوزه باستاني هليل‌رود، وارث يا باني كدام‌يك از تجربيات هنري بوده است؟ از آنجا كه نقوش اجراشده بر روى اين آثار در نهايت زيبايي، توازن، تناسب و تعادل طراحي و اجرا شده‌اند، مي‌توان چنين انگاشت كه سازندگان آن‌ها افزون بر آگاهي از كاربرد هنري خطوط و نقوش، از دانش و مباني بصري نيز آگاه بوده‌اند. يافته‌ها نشان مي‌دهد كه مهندسي و فهم بصري عناصر در سطحِ اشياء، در جهت تعامل ساختاري خط و نقش آن‌ها بوده و دستيابي به وحدت در آثار هنري از مهمترين اهداف ساخت آن‌ها بوده است. هنرمند/صنعتگر حوزه هليل‌رود، شناختي نسبتاً روشن از كار خود به مثابه يك كار هنري داشته و سعي بر ايجاد رابطه بين طرح و زمينه، دورنما، ايجاد تنوع و ايستاگريزي با تكرار پيكره‌ها و عناصر كرده است. ضمن اين‌كه برخي جنبه‌هاي ابتدايي [و غيرپيشرفته] نظير يكدستي در ابعاد پيكره‌ها، فقدان زنده‌نمايي، بافت و سادگي را مي‌توان در آن‌ها مشاهده كرد.

This paper aims to identify, describe and analyze the effective factors in creating visual order in Jiroft soapstone works based on documentary studies and with the aim of identifying different types of painted works. Accordingly, the authors try to answer the question with documentary studies and descriptive-analytical method in order to answer the question: Artist or craftsman of Halilrood archaeological site, heir or founder of which artistic experience? Since the designs performed on these works are ultimately designed and executed in beauty, balance, fit and balance, it can be assumed that their creators, in addition to being aware of the artistic application of lines and designs, also have little knowledge of visual knowledge and basics in the field. Findings show that engineering and visual understanding of elements at the level of objects, in the direction of structural interaction of their line and role, and achieving unity in works of art has been one of the most important goals of their construction. The artist / craftsman of Halilrood has a relatively clear knowledge of his work as a work of art and has tried to create a relationship between design and background, perspective, diversity and statism by repeating figures and elements.