پديد آورندگان :
گليج، محمدرضا دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي، تهران، ايران , شريف زادگان، محمدحسين دانشگاه شهيد بهشتي - دانشكده معماري و شهرسازي - گروه برنامهريزي و طراحي شهري و منطقه‌اي، تهران، ايران
كليدواژه :
تحليل نهادي , حقوق مالكيت , ارزش‌ستاني , توسعه زمين
چكيده فارسي :
بيان مسئله: تضاد بين حقوق مالكان خصوصي و منافع عمومي و تلاش براي ايجاد تعادل بين اين دو همواره از مهمترين چالشهاي برنامهريزي فضايي بوده است. گسترش روزافزون شهرها و روند كاهنده عرضه زمين قابل توسعه، حق استفاده و توسعه زمين را به باارزش‌ترين منبع تبديل نموده و ابهام در تعريف و عدم تعيين دقيق مالكيت اين حقوق سبب رقابت غيرمولد مالكان زمين، توسعه‌گران و عاملان دولتي و عمومي براي كسب آن، تشديد تضاد منافع عمومي و خصوصي و نابرابري فضايي شده است كه لزوم توجه به الزامات نهادي در برنامهريزي فضايي را بيش از پيش ضروري ساخته است.
هدف: ازينرو هدف اين مقاله كشف چيستي حقوق مالكيت زمين و اجزاء آن و تبيين ارتباط و ميانكنش بين نهادهاي برنامهريزي فضايي و حقوق مالكيت است.
روش‌شناسي: اين پژوهش براساس هدف، بنيادي و ماهيتاً كيفي است و با اتخاذ رويكرد تبييني- اكتشافي به مرور و تحليل سيستماتيك منابع و متون مي‌پردازد. واقع‌گرايي انتقادي به‌عنوان موضع فلسفي و پسكاوي به‌عنوان منطق استدلال و راهبرد پژوهش انتخاب شده است.
يافته‌ها: با استفاده از رهيافت نهادگرايي جديد و حقوق مالكيت و به‌كارگيري تحليل نهادي، اين مقاله علاوه بر تدوين چهارچوب نظري، يك چهارچوب مفهومي كه رابطه و ميانكنش بين دو نهاد برنامهريزي فضايي و حقوق مالكيت زمين و چگونگي تخصيص اين حقوق در شهر را تبيين مي‌كند، ارائه مي‌نمايد.
نتيجه‌گيري: تحليل نهادي به‌كار رفته بيان مي‌كند كه محصولات نهايي نظام برنامهريزي فضايي از قبيل پهنه‌بندي، ضوابط و مقررات و پروانه/مجوز ساخت، يك بسته حقوق مالكيت براي هر قطعه زمين است. ازينرو حل تعارض و تضاد منافع قابل توجه در توسعه زمين شهري نيازمند تعريف و تعيين دقيق و آشكار مالكان هر يك از اجزاء اين بسته حقوق مي‌باشد. بنابراين ضروري است برنامه‌ريزان فضايي، بازانديشي در نحوه تخصيص حقوق زمين و تعيين مالكان اين حقوق را در كانون توجه خود قرار دهند.
چكيده لاتين :
Background: Conflicts between the rights of private landowners and the public interest and balancing between the two has always been one of the most important challenges of spatial planning. The increasing expansion of cities and insufficient supply of developable land have made right to use and develop, the most valuable resources and the ambiguity in defining and determining the owners of these rights has led to unproductive competition between landowners, developers and government agents, the conflicts of interests and increased spatial inequality. This trend has made the need to pay attention to institutional requirements in spatial planning more necessary.
Objectives: Therefore, the aim of this article is to explore what the land property rights and its components are and to explain the relationship and interaction between spatial planning and property rights institutions.
Methodology: This research is fundamental based on purpose, and qualitative in nature, and by adopting an explanatory-exploratory approach, it reviews and analyzes sources and texts systematically. Critical realism has been chosen as the philosophical position and retroduction as the logic of reasoning and strategy of the research.
Results: By Using the new institutionalist and property rights approach and applying institutional analysis, this article in addition to a theoretical framework, develops a conceptual framework that explain the relationship between spatial planning and land property rights institutions and how these rights are allocated in the city.
Conclusion: What the applied institutional analysis tell us is that the final products of the spatial planning system, such as zoning, regulations, building codes and permits, are a bundle of rights for each plot of land, and resolving the conflict of significant interests in urban land development requires a precise and clear definition of owner of each component of this bundle. Therefore, it is necessary for spatial planners to focus on how to allocate land property rights, optimally and to detemine owner of each right, clearly.
