شهرهاي بندرگاهي، روند شكل‌گيري و الگوي كالبدي (نمونه موردي: كنگان)

Port cities, formation process and physical pattern (Case study: Kangan)

بيان مسأله: امروزه ميزان رشد و گسترش فيزيكي شهر در جهات عمودي و افقي و ميزان تناسب آن با رشد جمعيت به يكي از عوامل مهم مورد توجه مديران و برنامه-ريزان شهري تبديل شده است، چرا كه به واسطه شناخت ميزان و جهات رشد شهري، برنامه‌ريزي‌هاي شهري دقيق‌تر و سرانه‌هاي شهري متناسب با نياز شهروندان خواهد بود. هدف: هدف پژوهش حاضر بررسي و تحليل روند شكل‌‌گيري و الگوي توسعه كالبدي شهر كنگان با تأكيد بر فعاليت‌هاي بندرگاهي است. روش: بر اساس تقسم‌بندي‌هاي ارائه شده از روش‌شناختي پژوهش‌هاي علمي، اين پژوهش كاربردي و از لحاظ ماهيت، توصيفي ـ تحليل است كه با استفاده از مطالعات كتابخانه‌اي- اسنادي و بررسي آمارهاي مربوط به ميزان رشد جمعيت و گسترش شهري صورت پذيرفته است. يافته‌ها: يافته‌هاي پژوهش بيانگر آن است كه روند رشد و توسعه شهري كنگان بر اساس مدل هلدرن در فاصله سال‌هاي 95-1345، 61/1 درصد مربوط به رشد جمعيت بوده و در مقابل درصد رشد فيزيكي شهر 61/0- بوده ‌است. همچنين، با توجه به استاندارد مدل آنتروپي شانون مي‌توان گفت كه شهر كنگان در اين بازه زماني داراي رشد پراكنده (اسپرال) بوده ‌است. همچنين در سنجش پراكنش جمعيت شهر كنگان با استفاده از ضريب جيني، در مجموع در توزيع جمعيت به نسبت مساحت در شهر كنگان براي سال‌هاي مختلف ناهماهنگي وجود دارد اما ضريب جيني محاسبه شده براي شهر كنگان 09/0 بوده است كه نشان دهنده تعادل نسبي در توزيع جمعيت در بازه زماني سال‌هاي 1345 تا 1395 است. نتيجه‌گيري: نتايج پژوهش بيانگر آن است كه در روند رشد و توسعه شهري كنگان، فعاليت‌ها و نقش‌هاي بندرگاهي مي‌تواند تأثيرگذار باشد، لذا سياستگذاران و مديران شهري كنگان در برنامه‌ريزي‌هاي شهري اين شهر نبايد از نقش و اهميت اين فعاليت‌ها در توسعه و رشد شهري كنگان غافل شوند.

Horizontal and vertical expansion of the cities is one of the remarkable factors for City managers and planners in the world. This issue has been in science literature for less than 100 years. To be exact, using this term has been popularized in the middle of the 20th century when overusing of the cars became common and the main part of urban credits goes toward expanding highways and city spaces. This kind of inharmonious city expansion that happened in unprepared city lands caused increasing the unused lands and the share of open spaces, Decreasing population density, separation of urban sectors and social segregation. , city construction increased based on stock exchange and land speculation, and not based on needs. an‎d this caused disruption to the urban land market and especially to a large part of the urban land being left unused and a negative consequence of the horizontal expansion of cities and urban sprawl. In other words, with the advent of Reza khan, new activities began to change the physical growth of the cities. In his first encounter with the city, he put the physical changes of the cities on the agenda, believing that physical changes will cause basic content changes and take the necessary pattern in the 19th century Physical-spatial transformations of the industrial city with the growth of industry and technology over the cities and in this transition, the physical cities were influenced not only by natural but also by human factors. In fact due to socio-economic and political development of the present century, Iran's urban population has always been increasing over the years until the urban population has reached from about 30% in 1335 to 70% in 1385 and 72% in 1390. Obviously, these demographic changes have had decisive impact on the physical dimension of cities. Thus, in the Pahlavi era, for the first time in the history of urbanism and urbanisation, the state has tried to transform the image and organisation of the city not on the basis of internal thinking and evolution but on external thought and change.