پديد آورندگان :
املائي، زهرا دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه محيط زيست، كرج، ايران , پورابراهيم، شراره دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه محيط زيست، كرج، ايران , مخدوم، مجيد دانشگاه تهران - دانشكده منابع طبيعي - گروه محيط زيست، كرج، ايران
كليدواژه :
حوضۀ آبريز هراز , خدمات اكوسيستم , خدمت توليد آب سطحي , عرضه و تقاضاي آب
چكيده فارسي :
تعادل بين عرضه و تقاضاي آب و خدمات مرتبط با آن، مسئلۀ اصلي برنامه‌ريزي سرزمين با رويكرد مديريت منابع آبي است. هدف پژوهش حاضر، برقراري جريان مناسب عرضه از طريق نقشه‌سازي خدمت توليد آب سطحي در آبريز با استفاده از مدل Water Yield به‌عنوان عرضۀ منابع آب آبريز و تقاضاي آن بر مبناي آب قابل برنامه‌ريزي است. در اين پژوهش براساس لايه‌هاي ورودي عمق محدودكنندۀ ريشه، ميانگين بارندگي سالانه، مقدار آب در دسترس گياه، تبخير و تعرق مرجع، كاربري/پوشش اراضي، جدول بيوفيزيكي و مرز حوضه و زيرحوضه‌هاي آبريز عرضۀ خدمت توليد آب سطحي مدل‌سازي شد. سپس نقشۀ تقاضاي حوضه براساس آب قابل برنامه‌ريزي در مدل Water Yield تهيه و جريان بين عرضه و تقاضا براي محاسبۀ تعادل‌ها و عدم تعادل‌ها نقشه‌سازي شد. نتايج اين تحقيق نشان داد كه زيرحوضۀ پاياب هراز با توليد سالانۀ 69 ميليون متر مكعب رواناب به‌واسطۀ 618 ميلي‌متر بارش در سال و تمركز كاربري كشاورزي و شهري بيشترين توليد رواناب را در سال 1396 داشته است و زيرحوضه‌هاي پاياب تالار و سياه‌رود به‌واسطۀ تمركز بخش عمدۀ فعاليت‌هاي صنعتي افزون‌بر كاربري‌هاي كشاورزي و تمركز جمعيت داراي بيشترين مقدار تقاضا با ميانگين سالانه 800 ميليون متر مكعب هستند. همچنين در حوضۀ آبريز هراز، عدم تعادل جريان بين عرضه و تقاضا سبب فشار بسيار بر منابع آب مي‌شود، به‌صورتي كه ادامۀ وضع موجود به كاهش شديد منابع آب در سطح حوضۀ آبريز مي‌انجامد. براي تعادل‌بخشي و حفظ پايداري در دو بخش تقاضا و عرضه، هدايت جمعيت به‌سمت زيرحوضه‌هاي كمتر مطلوب از طريق ايجاد انگيزه و امكانات در اين مناطق و بازتعريف مجدد جمعيت با هدف كاهش تقاضا در زيرحوضه‌هاي تحت فشار و چيدمان پوشش/ كاربري سرزمين براي افزايش عرضه و نگهداشت منابع آب پيشنهاد شده است.
چكيده لاتين :
The balance between water supply and demand and the related services is a key issue in land planning with a water resources management approach. The purpose of this study is to establish a proper supply flow through mapping surface water production service in the Haraz Watershed using the water yield model as a supply and demand utility. In this study, based on the input layers including limiting root depth, average annual rainfall, water content plant availability, reference evapotranspiration, land use/land cover, biophysical table, as well as watershed boundaries and sub-basins surface water production service was modeled. Then, the demand map of the watershed was prepared based on programmable water in the water yield model, and the flow between supply and demand was calculated to form the equilibrium and imbalances.The results show that the Payabeheraz sub-basin with an annual water yield of 69 million m3, due to precipitation of 618 mm per year, concentration of agricultural lands, and urban areas, had the highest water yield in 2017. In the meantime, Payabetalar and the Siahroud sub-basins, owning the amount of industrial lands in addition to the agricultural lands, and high population concentration, have the highest demand with an annual average of 800 million m3. Besides, the results indicate that in the Haraz watershed, the imbalance in supply and demand has led to a lot of pressure on the water resources so that continuing the current situation, a sharp decline in the water resources is imminent. In order to balance and maintain stability in both demand and supply sections, reallocating the population (to reduce demand in the pressurized sub-basins) and land cover/land use arrangement (to increase the supply and maintenance of water resources) have been proposed.
