جهت ميانه در زبان فارسي: رويكردي كمينه‌گرا

Middle Voice in Persian: A Minimalist Approach

پژوهش حاضر با موضوع «جهت ميانه در زبان فارسي» با به‌كارگيري آراي موجود در رويكرد كمينه‌گراي بوورز (2010, 2018) شكل گرفته ‌است. اين رويكرد از تازه‌ترين تعديل‌هاي شكل‌گرفته در چارچوب برنامه كمينه‌گراست كه در آن كاستي‌هاي موجود در نظريات پيشين ازميان رفته است و مهم‌ترين دستاورد آن ارائه ترتيب جهاني ادغام است؛ ترتيبي كه از منظر بوورز با كمك آن مي‌توان فرايند ادغام نحوي در زبان‌هاي گوناگون را سامان‌دهي كرد. پيش‌تر بوورز (2002) در چارچوب برنامه كمينه‌گرا تحليل ساخت‌هاي متعدي معلوم، ميانه و مجهول را با استفاده از دو مقوله «اِسناد» و «گذرايي» ممكن مي‌دانست. با حذف گره گذرايي از تحليل‌هاي متأخر وي و نيز جايگزين شدن مقوله نقشي «جهت»، ويژگي‌هاي هسته اين گروه عامل تمايز چنين ساخت‌هايي است. پژوهش حاضر ضمن پذيرش كارآمدي رويكرد بوورز، به مقايسه «جهت ميانه» در زبان فارسي و ساخت‌هاي تك‌موضوعي نامفعولي و ناكُنايي پرداخته است. در اين مقاله با استناد به بررسي‌هاي نحوي صورت‌گرفته بر روي داده‌هاي مستخرج از «پايگاه اينترنتي دادگان: پيكره وابستگي نحوي زبان فارسي» نشان خواهيم داد كه نه‌تنها در زبان فارسي امروز جهت فعل «ميانه» كاربرد دارد، بلكه ترتيب جهاني مطرح‌شده توسط بوورز در فرايند ادغام ساخت‌هاي نحوي موسوم به «ترتيب جهاني ادغام» در زبان فارسي نيز رعايت مي‌شود. مطابق با چنين ترتيبي جايگاه ادغام موضوع فعل با نقش معنايي كنش‌گر پايين‌ترين جايگاه در نمودارهاي درختي خواهد بود و ساير موضوع‌هاي فعل پس از گروه كنش‌گر و با ترتيب ويژه‌اي ادغام مي‌شوند. تحليل شيوه ادغام موضوع‌هاي فعل در قالب گِره‌هاي نحوي و نيز بازنمايي شيوه ادغام نحوي سه ساخت تك‌موضوعي ميانه، نامفعولي و ناكنايي در زبان فارسي دستاوردهاي اين پژوهش در چارچوب برنامه كمينه‌گراست.

The purpose of this study is to investigate the syntactic merging process of the middle constructions in Persian within the minimalist framework proposed by Bowers (2010, 2018). Within this framework, Bowers analyzed the merging of active, middle and passive sentences based on the two categories of 'Predication' and 'Transitivity'. It is worth mentioning that in his latest works, Bowers (2010, 2018) has replaced the transitive phrase (TrP) by 'voice' with its core features intact. The voice category used in Bowers (2010) is a generalization of the transitivity category previously proposed by Bowers (2002). In general, this category enters into a "matching relationship" with objects. Bowers (2018) in his approach calls this node a role of "transitive voice" which is represented as (Vtr). In fact, Bowers goes back from a more general interpretation of this node to a more detailed one. These changes are merely in the name of syntactic nodes and have no effect on the syntactic properties of transitive nodes, because it is evident that Bowers still knows transitive active constructions, middles and passives, including the transitivity category, and unergative and unaccusative constructions without this category