بررسي معنايي پيشوندهاي منفي‌ساز «نا» و «بي» در زبان فارسي رويكرد معنايي - واژگاني ليبر

A Semantic and Corpus-based Study of negative prefixes «na» and «bi» in Persian: Lieber's lexicalsemantic approach

جستار حاضر در چارچوب نظريۀ نمود معنايي ـ واژگاني ليبر (2004) به مقايسۀ بررسي نقش معنايي پيشوندهاي منفي‌ساز «نا» و «بي» در فارسي ميپردازد. پايه‌گذار اين نظريه با استفاده از شـش مشخصۀ معنـايي، نقش معنايي عناصر واژي ازجمله وندها و عملكـرد آن‌ها را در فرايندهاي تركيب، اشتقاق و تغيير مقوله بررسي ميكنـد. در اين پژوهش داده‌هاي موردبررسي از نسخۀ 2 پيكرۀ همشهري استخراج شده‌اند و براساس نوع و معناي مقولۀ پايۀ چندمعنايي وندهاي «نا» و «بي» موردبررسي قرار گرفته اند و با يكديگر مقايسه ميشوند. بررسي دادههاي پژوهش حاكي از آن است كه معاني متفاوت نفي در كلمات داراي پيشوند «نا» به‌دليل اصل هم نمايگي است. البته، اين اصل درمورد برخي از كلمات منفي پاسخ‌گوي معناي حاصل، نيست و براي توجيه معانيِ منفيِ اين كلمات بايد اصل هم نمايگي را كنار بگذاريم و به مشخصه هاي معنايي پايه توجه كنيم؛ البته اين موضوع درمورد وند «بي» صدق نميكند و معاني حاصل از آن از طريق اصل هم نمايگي توضيح داده ميشود. همچنين، مشخص شد كه هر دوي اين وندها به‌جز در مواردي معدود، وندهاي صفت ساز هستند.

The present sturdy studies the semantic function negative prefixes «na» and «bi» in Persian. The founder of this approach using six semantic features, studies semantic function of morphological items, including affixes and their function in the processes of compounding, derivation and conversion. In the present research, data which is collected from the second version of" Hamshahri" corpus and polysemy of prefixes «na» and «bi »has been studied according to the type and meaning of stem. analyzing data suggests that different meanings of prefix « na» are due to co- indexing principle. This principle, can't explain the negative meaning in some cases and for the elaboration of negative meaning in these cases we need to put away the principle and pay attention to semantic features of stem; although this issue is not correct about prefix «bi» and we can explain all negative meanings conveyed by this affix. Also, it was shown that negative prefixes «bi» and «na» are adjective maker; except, in some small amount of cases.