نظام فشرده‌سازي كلامي براساس كاركرد واجي: مطالعۀ موردي گفتمان فيلم‌هاي قبل و بعد از انقلاب اسلامي

Phonological Function-based Speech compression system: A Case Study of Movies Before and After the Islamic Revolution

فشرده سازي از ديدگاه بايبي به فرايندي گفته ميشود كه در آن، واژه ها دچار كاهش ميشوند و اين كاهش به‌صورت حذف يا ادغام در واجها رخ ميدهد. بسامد اين فرايند در رويكرد بايبي بين شخصيت هاي مختلف در گفتمان محاورۀ فيلم هاي فارسي جايگاه پررنگي دارد. در ادوار مختلف تاريخ، «زن» به‌واسطۀ پايگاه اجتماعياش در مقايسه با «مرد» همواره كم‌تر تمايل به استفاده از فارسي غيرمعيار داشته است. هدف از نگارش اين مقاله تحليل واج‌شناختي تغييرات آوايي ناشي از روند فشرده‌سازي در فيلم‌هاي زبان فارسي در دو بافت متمايز فرهنگي ـ اجتماعي است. دادههاي پژوهش حاضر شامل تمامي موارد صرفي حذف و ادغام مشاهده‌شده در دو فيلم قديمي گنج قارون (سيامك ياسمي، 1344) و قيصر (مسعود كيميايي، 1348) و دو فيلم جديد لاتاري (محمدحسين مهدويان، 1397) و ابد و يك روز (سعيد روستايي، 1394) بوده كه پس از گردآوري در چارچوب واج‌شناسي شناختي بايبي (1999) به روش توصيفي مورد ارزيابي كمي و تحليل واقع شدهاند. نتايج اين پژوهش، به‌عنوان نخستين كار فارسي در چارچوب واجشناسي بايبي، تمايز دوگانۀ فرهنگ و اجتماع را به‌خوبي در گفتمان فيلم هاي اين دو دورۀ تاريخي آشكار مي سازد. درواقع، مطالعۀ حاضر نشان ميدهد كه فشردهسازي به‌عنوان يك امر اجتماعي، خاستگاه فرهنگي دارد و همين خاستگاه فرهنگي آن است كه تعبيرش در سبك زباني يا در سبك گفتماني اشخاص با پايگاههاي اجتماعي مختلف را منعكس ميسازد. همچنين مشخص ميشود كه مطالعۀ صورتهاي فشرده سازي‌شده فقط به تصميم گيري در نوع كوتاهسازي محدود نميشود و تفاوتهاي موجود ميان صورتهاي فشرده‌شده به‌لحاظ ساختاري در اغلب موارد پديدهاي صرفاً صرفي نيست و در برخي موارد به ملاحظات كاربردي و اجتماعي نظير نوع جنسيت نيز بستگي دارد.

Frequency of compression process in Bybee Approach plays a pivotal role between different characters in dialogues of Persian films. In various historical periods, considering her social status, “woman” less likely has used non-standard Persian language compared to “man”. The main issue of this study is about the frequency of compression process in Bybee approach between two male and female sexes in Persian Movies. Which one of Persian language’s elements has been shown more in studied movies in opinion of Bybee? How the language can challenge the system of feminine and masculine relationships in performances? What is the cultural function of identity in this field? This study was conducted to analyze the phonology of phonetic changes caused by compression in Persian language within two different cultural and social fields. Such differentiation is well revealed in dialogues of movies associated with abovementioned historical periods. In fact, this study indicates that compression has a cultural origin as a social issue and such cultural origin that indicates itself in linguistic or discursive styles of individuals with different social classes. Moreover, analyzing the compressed forms is not just limited to making decision about summarization so that the differences between compressed forms are not just structurally a morphological phenomenon; sometimes, it depends on some functional and social considerations such as gender type.