بررسي مقايسه‌اي مفهوم‌سازي‌ها و رمزگذاري‌هاي زباني حس‌ بويايي در زبان‌هاي فارسي و روسي امروز از منظر زبان‌شناسي فرهنگي ـ شناختي

A Comparative Study on Conceptualisations and Linguistic Encodings of Smell Sense in Persian and Russian from Cutural-Cognitive Point of View

در اين جستار مفهوم سازي ها و رمزگذاري هاي زباني حس بويايي را در دو زبان فارسي و روسي امروز از منظر زبان‌شناسي فرهنگي ـ شناختي با بهره گيري از چارچوب هاي شريفيان (2017) و كووچش (2018) بررسي ميكنيم. داده هاي اصلي از وبلاگ ها و صفحات مجازي و به طور كلي از اينترنت اخذ شده است، اما براي بررسي مترادف‌هاي واژۀ «بو» و هم‌نشين هاي آن از فرهنگ لغت هاي ايندو زبان هم استفاده شده است. نتايج اين تحقيق نشان ميدهد كه در دو زبان فارسي و روسي حس بويايي هم به‌عنوان حوزه مبدأ و هم مقصد نقش آفريني كرده و در حس آميزي از هر دو مرتبۀ بالاتر و پايين تر از خود به‌عنوان حوزه مبدأ استفاده ميكند. در حوزۀ مفهوم سازي دو كلان استعارۀ «خوب بودار است» و «بد بودار است» در هر دو زبان وجود دارد. «ظن بردن/ مشكوك بودن، فهميدن/ پي بردن، برطرف شدن، پركردن، نشان از چيزي داشتن، به دردسر افتادن/ خرابشدن اوضاع» ازجمله مفهوم سازي‌هاي مشترك اين دو زبان است. درعين حال تفاوت هايي هم در اين دو زبان در مفهوم سازي حس بويايي وجود دارد. جدا از مفهوم سازيها، در رمزگذاريهاي زباني هم شباهتها و تفاوتهايي بين دو زبان مشاهده ميشود. شباهت ها در تأييد نظر كووچش (2010) مبني بر نزديك به همگاني بودن برخي استعاره هاي مفهومي در حوزه حس ها در زبانهاي مختلف است كه از نظر او ناشي از تجارب مشترك انسانهاست و تفاوتها هم منعكس كنندۀ نظر شريفيان (2017) است كه معتقد است آبشخور مفهوم سازيها، شناخت فرهنگي است كه حتي در يك جامعۀ زباني هم، به‌دليل توزيع نامتقارن، ممكن است كاملاً يكسان نباشد.

This research aims at studying the conceptualizations and linguistic encodings of smell sense in Persian and Russian from Cultural-Cognitive Linguistics point of view, using Sharifian’s (2017) and Kövecses’ (2018) frameworks. Research data have been gathered through the internet from different weblogs and sites, but for extracting the synonyms and collocations of the word “smell”, dictionaries of these languages have been used too. The results show that in both languages the smell sense is applied both as the source and target domain in metaphors and both the higher and lower senses are used as the source domain in their synesthetic constructions. Two macro-metaphors , GOOD IS SMELLY and BAD IS SMELLY can be seen in both languages. "Suspecting, finding out/knowing, vanishing, filling, representing(something) and getting into trouble/occurring a difficulty are some of shared conceptualizations in these two languages. Apart from conceptualisations, some similarities and differences can be seen in the linguistic encodings in these two languages. Similarities confirm Kövecses (2010) in his belief that some conceptual metaphors in the sensory domain of languages are nearly universal because of the common experiences of all human beings. Differences reflect the Sharifian’s idea (2017) that says the origin of concetualisations is cultural cognition which is not totally the same, because of the asymmetric distribution, even in one community.