چگونگي تأثيرگذاري شاهنامۀ فردوسي بر دلگشانامه بر اساس نظريۀ بينامتنيت

حماسۀ ديني دلگشانامه، يكي از ذخاير ارزشمند نُسخ خطي است كه علاوه بر جنبه‌هاي ادبي، اهميت تاريخي نيز دارد. درون‌مايۀ اين اثر علاوه بر ذكر حوادث كوفه از واقعه عاشورا تا شهادت مختار، تحميديه و منقبت حضرت رسول و ائمّۀ معصومين، توصيف ارزش سخن، وصف ساقي و ساقي‌نامه‌ها، اشاره به مسائل اخلاقي، پند و اندرز، بي‌اعتباري دنياي فاني است. اين تحقيق بر آن است با شيوۀ توصيفي تحليلي و از ديد بينامتني و اثرگذاري متني بر متن ديگر، ابتدا به معرفي دلگشانامه و جايگاه آن در حماسه‌سرايي ديني بپردازد و سپس دلگشانامه را با شاهنامه از جنبۀ ادبي، زباني و فكري مقايسه كند و از اين رهگذر، چگونگي تأثير شاهنامه بر دلگشانامه را بيان كند. نتايج تحقيق نشان مي‌دهد كه سرايندۀ اين اثر هر جا كه فرصت يافته است، به بزرگداشت فردوسي و تضمين اشعار وي پرداخته است. شاعر ازنظر محتوا و مضمون به‌صورت پنهان و آشكار از شاهنامۀ فردوسي تأثير پذيرفته و بارها در اين منظومه، به قهرمانان شاهنامه و سرگذشت آنان اشاره و ممدوحان و پهلوانان داستان‌هاي خود را به شاهان و پهلوانان شاهنامه تشبيه كرده و در برخي موارد برتر از آن‌ها دانسته است؛ بنابراين مي‌توان شاهنامه را پس‌متن و راهنماي دلگشانامه از ديدگاه زباني، ادبي و ساختاري دانست.